Waarom de Duitse verkiezingen spannend worden, ook voor Nederland

Hardere toon

De zorgen rondom veiligheid staan niet op zich. Deze zijn het gevolg van een reeks terroristische aanslagen, die Duitsland al ruim twee jaar teisteren. De meest recente aanslag was afgelopen december op een kerstmarkt in Magdeburg, gevolgd in januari door een dodelijke steekpartij in een park in Aschaffenburg en in februari door een aanrijding op een mensenmassa in München. Eerder waren er al steekpartijen in Duisburg (2023) en Mannheim (2024). Veel van die aanslagen hadden één detail gemeen: de daders hebben een migratieachtergrond. ‘Dat bevestigt voor de AfD dat er een strenger asiel- en migratiebeleid moet komen’, legt Meredig uit. ‘De CDU is daar, in minder extreme mate, ook voorstander van, maar is volgens andere partijen te ver gegaan om de steun van de AfD te zoeken. Dit heeft tot veel persoonlijke verwijten over en weer geleid, met de belangrijkste boodschap dat de CDU niet meer te vertrouwen is. Die felheid waarmee politici elkaar sindsdien bejegenen, is in het Duitse debat ongekend. Normaal gesproken heerst er een beschaafde politieke cultuur, gericht op de inhoud en niet op de persoon. De hardere toon van nu baart veel politici zorgen. Ze vrezen dat er na de verkiezingen eerst tijd nodig is om de onderlinge relaties te lijmen.’

Draaien de verkiezingen dan enkel om het thema asiel en migratie? Ja en nee, legt Meredig uit. ‘Het Duitse pensioenenstelsel is vastgelopen en de economie krimpt al enkele jaren. Vooral de Duitse auto-industrie heeft het zwaar. Veel banen staan op de tocht. Wat opvalt, is dat de AfD de discussie over de economie naar het migratiedebat trekt. Dat doen ze door te stellen dat de economische krimp mede het gevolg is van het grote aantal binnengekomen laagopgeleide migranten, terwijl Duitsland juist hoogopgeleide expats nodig zou hebben. Op die manier slaagt de AfD erin dat asiel en migratie het hoofdthema van deze verkiezingen blijft.’

Hoesten en griep

Meredig benadrukt dat de komende verkiezingen niet alleen spannend worden voor Duitsland, maar ook voor buurland Nederland. ‘De afgelopen jaren hebben Duitsland en Nederland op Europees niveau succesvol samengewerkt, vooral dankzij de goede verstandhouding tussen de voormalig Duitse bondskanselier Merkel en toenmalig Nederlands premier Rutte. Ze hadden veel gedeelde belangen, interesses en motieven. Of zo’n samenwerking in de toekomst kan worden voortgezet, hangt af van waar de nieuwe Duitse regering de prioriteiten stelt. Daarnaast is Duitsland, als belangrijkste handelspartner, van invloed op de Nederlandse economie. Er bestaat niet voor niets de veelgehoorde uitspraak: ‘Wanneer Duitsland hoest, is Nederland verkouden.’ Zeker nu, met de krimpende economie van Duitsland, is het voor Nederland enorm belangrijk wat straks het economisch beleid van de nieuwe Duitse regering wordt.’

Meredig ziet dat de wens van de Duitse bevolking is verschoven. ‘In de tijd van Merkel hadden veel Duitsers bij het landsbestuur behoefte aan stabiliteit. Merkel kon die stabiliteit bieden, ze werd niet voor niets liefkozend ‘Mutti Merkel’ genoemd. Dat tijdperk is inmiddels ten einde. De wens voor stabiel regeren lijkt voorbij, veel Duitsers willen nu verandering. Opmerkelijk daarbij is dat uit een onderzoek blijkt dat de vorige coalitie van de sociaaldemocratische SPD, Die Grünen en de liberale FDP twee-derde van hun voornemens heeft doorgevoerd of aan de uitvoering is begonnen, maar dat het hen niet gelukt is om die resultaten over te brengen op de bevolking.’ Meredig, die zelf in Duitsland is geboren en opgegroeid, is benieuwd wat de aankomende verkiezingen gaan brengen. ‘De CDU beweert dat zij nog steeds niet wil samenwerken met de AfD, maar het wordt interessant of zij het vertrouwen bij de kiezers en de andere partijen kan terugwinnen. En het wordt de vraag of en hoe dicht de AfD bij de traditionele partijen als de SPD en CDU komt. Dat deze verkiezingen spannend worden, lijkt zeker.’