Kosteloze kinderopvang, gratis busvervoer, hoger minimumloon, nieuwe appartementen en meer belasting voor de rijken: als het aan burgemeesterskandidaat Zohran Mamdani ligt, gaat er een progressieve wind waaien door New York. Maar in hoeverre is dat mogelijk onder de huidige president Donald Trump?
‘In Amerika bestaan er grofweg twee systemen voor stedelijk bestuur’, legt Amerikanist Peter van der Heiden uit. Het klassieke Strong Mayor System waarbij de burgemeester een soort president van de stad is en veel uitvoerende macht heeft. En het Weak Mayor System waar de macht van de burgemeester beperkt is en die vooral een soort voorzitter van de gemeenteraad is. ‘New York wordt volgens het klassieke systeem bestuurd, waardoor de burgemeester daar grote invloed heeft op het stedelijk beleid.’
Een of andere randdebiel
Voor Trump zal Mamdani dan ook een doorn in het oog zijn. ‘Uitgerekend in ‘zijn’ stad kan een burgemeester aan de macht komen die je kan zien als een dianegatief van hemzelf. In weinig steden wordt Trump zo gehaat als in New York. De keuze voor Mamdani zou een dikke middelvinger richting de president zijn', aldus Van der Heiden. Tegelijkertijd is Mamdani voor Trump de ideale stropop, een symbool van alles wat er mis is met de Democratische partij, vertelt Van der Heiden. ‘Trump gaat hoe dan ook over Mamdani's afkomst beginnen en hem als een of andere randdebiel proberen af te schilderen. Daar kun je donder op zeggen.’
Maar kan Trump Mamdani ook daadwerkelijk belemmeren bij de uitvoer van zijn plannen? Wie vanuit Nederland leest over het gemak waarmee Trump subsidies stopzet of handelstarieven verhoogt, zou denken van wel. Maar dit valt mee: ‘De binnenlandse invloed van een president is niet zo groot. Die beperkt zich tot de federale wetgeving en dat is in de Verenigde Staten slechts 10 procent van alle wetten. Veruit de meeste besluiten worden op staatsniveau genomen, daar heeft de president niks over te zeggen.’ Toch is New York, dat over een jaarlijkse begroting van 115 miljard dollar beschikt, financieel afhankelijk van de federatie. ‘Trump kan subsidies aan steden (gedeeltelijk) intrekken, maar in welke mate is de vraag.’
Kruiwagen vol kikkers
Trump en andere Republikeinen hoeven in ieder geval niet bang te zijn dat Mamdani na zijn tijd als burgemeester ook voor het presidentschap gaat. Doordat hij in Oeganda is geboren, kan hij geen president worden. ‘Bovendien lig je als burgemeester zo onder vuur en loop je zoveel schade op dat je het nagenoeg nooit redt om een succesvolle presidentskandidaat te zijn.’ Slechts één keer schopte een burgemeester het tot het hoogste ambt. Grover Cleveland diende tussen 1885 en 1897 twee termijnen als president na een eerdere functie als burgemeester van Buffalo.
Hoewel hij geen president mag worden, kan Mamdani als burgemeester van New York wel degelijk invloed uitoefenen op het imago van de Democratische Partij. Van der Heiden vermoedt daarom dat de partijtop de ontwikkelingen in New York met enige zorg bekijkt. ‘Mamdani kun je zien als de nieuwe linksbuiten van de Democraten, de meest linkse flank waartoe ook partijleden als Alexandria Ocasio-Cortez behoren. Ongeacht wat je van hun standpunten vindt, zullen de Democraten het heel link vinden als politici als Mamdani en Ocasio-Cortez het beeld van de partij gaan bepalen, want dan wordt het erg lastig om grote middengroepen Democraten vast te houden.’
Van der Heiden benadrukt de grote verschillen tussen Democraten. ‘In New York zijn democraten een stuk linkser dan in pakweg Texas. Als je het met Nederland vergelijkt omvat de Democratische Partij een breed politiek spectrum, van de liberale flank van de VVD tot de SP.’ Van der Heiden ziet momenteel nog geen leider die alle Democraten weet te verenigen. ‘Dat zou een gematigde leider moeten zijn die alle groeperingen in de partij erkent én weet te managen.’ Op dit moment is daar nog geen sprake van. Integendeel: ‘Het is blinde paniek bij de Democraten. De partij heeft op dit moment wat weg van een kruiwagen vol kikkers. Ze slagen er niet in om de partij een duidelijke richting op te krijgen.’
Foto: Michael Förtsch via Unsplash