Ik wil begrijpen hoe mensen de controle over hun leven terug kunnen krijgen
Misschien denk je dat je geen doorzetter bent en dat pittige uitdagingen niets voor jou zijn. ‘Ik kies gewoon graag voor de makkelijke weg’, hoor je jezelf zeggen. ‘In zekere zin is dat zo, maar er spelen diepere psychologische processen mee', zegt Vassena. Wat nou als je een depressie of angststoornis hebt? Hoort opgeven dan nog steeds bij je karakter, of kunnen we er iets aan doen? Mensen kunnen verschillende oorzaken hebben voor mentale klachten. We moeten begrijpen naar welk deel van de puzzel we kijken om die mensen passende zorg te bieden. ‘Begrijpen waarom mensen opgeven of doorzetten is een waardevolle invalshoek’, zegt Vassena.
De puzzel zichtbaar maken
Als je moet kiezen tussen ophouden of doorgaan, draaien de delen van de hersenen die beslissingen nemen op volle toeren. Het brein houdt rekening met allerlei belangrijke factoren. Hoeveel moeite kost de keuze? Zijn er positieve gevolgen? Heb je alles eigenlijk wel onder controle? ‘Ik wil die onderdelen op dat kritieke moment onder de loep nemen, omdat ze ons veel kunnen leren over de mentale gezondheid van een persoon’, zegt Vassena.
Keuzestress?
We weten inmiddels dat het gemiddelde brein in een kwestie van seconden afweegt of de uitkomst van een beslissing plezier of gedoe oplevert, hoe waarschijnlijk het is dat je gaat slagen, of hoeveel moeite de keuze je gaat kosten. ‘Deze hersenberekeningen verlopen niet altijd vlekkeloos’, zegt Vassena. Zo schatten mensen zichzelf of situaties wel eens verkeerd in, of wordt er tóch gekozen voor de optie waarbij je op de korte termijn geluk ervaart. Denk bijvoorbeeld aan geen ontslag nemen bij je vervelende baan, omdat het je iedere maand weer een veilig gevoel geeft.
Meer de diepte in gaan
De onderliggende hersenactiviteit kan per mens enorm verschillen en dan is kennis over het gemiddelde brein niet meer genoeg. ‘We moeten meer de diepte in om mensen ook echt te helpen’, concludeert Vassena. Dat is precies wat ze gaat doen.
Digitale tweelingen
Het is nu nog bijna onmogelijk om alle keuzeprocessen in één oogopslag bij iemand in de hersenen te zien, terwijl iemand maar één keer de beslissende keuze maakt om op te geven of door te gaan. Vassena werkt daarom aan een rekenmodel waarmee ze een 'digitale tweeling’ van iemands brein kan maken. Met behulp van fMRI laat ze proefpersonen allerlei testjes doen die een ‘opgeven of doorzetten’ moment opwekken. Die hersenactiviteit verwerkt ze in een rekenmodel. ‘Met dit model kunnen we straks niet alleen voorspellen of iemand opgeeft of doorgaat, maar ook aan welk onderliggend proces dit ligt’. Dat onderliggende proces moet ze eerst blootleggen. Sommige mensen zijn bijvoorbeeld gevoeliger voor de nodige inspanning, terwijl anderen juist moeite hebben met negatieve uitkomsten en onzekerheid.
Met dit model kunnen we straks niet alleen voorspellen of iemand opgeeft of doorgaat, maar ook aan welk onderliggend proces dit ligt
De boel opschudden
Vassena gaat met behulp van ultrasone geluidsgolven de regio’s in het brein die onze beslissingen reguleren stuk voor stuk een beetje ‘opschudden’. Op deze manier hoopt ze te zien welke regio’s het belangrijkst zijn om door te blijven zetten wanneer iemand een pittige uitdaging krijgt. Ze hoopt hiermee uiteindelijk de regio’s in kaart te brengen die het belangrijkst zijn voor doorzetten of opgeven.
Gerichtere medicatie
Ten slotte gaat ze met drie soorten medicatie proberen om de stofjes in de hersenen te beïnvloeden die een bepaalde keuze toelaten of tegenhouden; de zogeheten neurotransmitters, zoals serotonine en dopamine. Dankzij de resultaten van het rekenmodel en de ultrasone geluidsgolven kunnen we straks precies zien of een patiënt meer serotonine of dopamine nodig heeft. Dat is een grote stap voorwaarts, want nu dienen we die medicatie alleen toe op basis van standaardprocedures. Een behandeling heeft daardoor vaak maar maximaal 50% kans op slagen. Vassena wil daar verandering in brengen.
Gamen in plaats van een MRI scan
‘Mijn eerste droom is dat dankzij dit onderzoek de behandeling van mentale klachten al bij de huisarts begint’, zegt Vassena. In haar ideale wereld speelt de patiënt bij de dokter een computerspel waarmee ze kunnen zien wat de verschillende onderdelen van je hersenen allemaal doen, zonder dat daar een MRI scan voor nodig is. Dit spel kan ook laten zien wat de balans is tussen jouw dopamine en serotonine. ‘Denk aan de lange wachtlijsten voor mentale zorg; die zouden we enorm kunnen verminderen als patienten bijna meteen de juiste behandeling krijgen’.
Sterkere jongeren door (voor)zorg?
‘Mijn tweede droom is dat jongeren, vergelijkbaar als bij een tandartscontrole, eens in de zoveel tijd zo’n computerspel spelen zodat zorgprofessionals op tijd kunnen herkennen of iemand gevoelig is voor een depressie of burn-out’, zegt Vassena. Ieder jaar bezwijkt er weer een aanzienlijk aantal studenten onder de werkdruk. Stel je voor dat we daar van tevoren een leerplan op aan kunnen passen waarmee de student gelukkiger en gezonder blijft.
Mijn droom is dat jongeren, vergelijkbaar als bij een tandartscontrole, eens in de zoveel tijd zo’n computerspel spelen zodat zorgprofessionals op tijd kunnen herkennen of iemand gevoelig is voor een depressie of burn-out
Ga voor je dromen
De keuze om op te geven of door te zetten is enorm complex. Met het COPE-model kunnen we straks hopelijk zien welke processen in de hersenen meer of minder goed werken en daar vrijwel meteen passend op reageren. Zo kun jij straks met een gerust hart voor je dromen gaan.
