Goede of slechte wezens?
En die extrasociale wezens kunnen op allerlei manieren van betekenis zijn. ‘Mensen vragen ze om hulp, bijvoorbeeld voor een goede oogst of een veilige tocht over zee.’ Verder kunnen extrasociale wezens, zoals heiligen, iets vertellen over hoe te leven. Bovendien kunnen bovennatuurlijke wezens symbool staan voor bepaalde onderdelen van het leven. ‘Zo is de Chinese draak een symbool van politieke macht, terwijl de IJslandse huldufólk staan voor protest tegen modernisatie en vernietiging van de natuur.’
Als vergelijkend godsdienstwetenschapper zoekt Sterken naar overeenkomsten en verschillen tussen extrasociale wezens in verschillende culturen. Zo bestudeert hij hoe verschillende culturen omgaan met de tegenstelling tussen het goede en het slechte. ‘In de meeste culturen zijn bovennatuurlijke wezens niet goed of slecht: ze hebben net als mensen goede én slechte eigenschappen. Denk bijvoorbeeld aan de goden in het oude Griekenland.’
In sommige moderne vormen van het christendom gaat dat niet op. ‘Door de tijd heen maakt deze religie scherp onderscheid tussen goed en kwaad; door engelen tegenover demonen te zetten.’ Vooral in tijden van crisis, wanneer wij-zij denken de boventoon voert, komt ook het onderscheid tussen goed en kwaad bovendrijven. ‘Kijk naar de Verenigde Staten, waar sommige mensen reppen van een heilige strijd tussen het christendom en de veronderstelde anti-christelijke seculiere cultuur.’
Zijn ze echt?
Niet alleen bestaan er culturele verschillen, ons beeld van bepaalde wezens kan ook veranderen met de tijd. Sterken noemt de vampier. ‘Vanaf de latere middeleeuwen ook deze figuur steeds vaker op in antisemitische volksverhalen, die vampiers met joden vergelijken.’ Eeuwen later zijn wezens als de vampier, maar ook weerwolven en feeën, iconen geworden binnen de LHBTIQ+-gemeenschap. ‘Omdat deze wezens net als LHBTIQ+-ers op veel plekken gemarginaliseerd worden.’
In gesprekken over mythische wezens keert één vraag telkens terug: bestaan ze wel of niet? Om die vraag draait het laatste - en wat Sterken betreft - het meest spannende college in de cursus Mythische Wezens. ‘Neem het voorbeeld van buitenaards leven. Er zijn talloze getuigenissen van mensen die buitenaards leven hebben waargenomen. Als je die verhalen leest, lees je over indringende ervaringen die diepe indruk op mensen hebben gemaakt. Je mist iets cruciaals aan deze verhalen door ze meteen af te doen als onzin.’
Collegereeks Mythische wezens
Op 9 april start de collegereeks Mythische wezens. In vijf colleges leer je van Arjan Sterken waarom mythische wezens zo belangrijk zijn en welke rol ze vandaag de dag nog vervullen.
Meer informatie en inschrijven
Foto: Brice Cooper via Unsplash
