Werken werkgevers op de arbeidsmarkt samen om de lonen te drukken? Een nieuwe studie van universitair docent Internationale Economie Vincent Delabastita en Michael Rubens (University of California, Los Angeles) werpt licht op deze vraag door te illustreren hoe geheime afspraken tussen werkgevers in het verleden de lonen en werkgelegenheid van arbeiders onderdrukten.
Nieuwe onderzoeksmethode
Met behulp van gedetailleerde gegevens van 227 Belgische steenkoolbedrijven tussen 1845 en 1913 ontwikkelden de onderzoekers een nieuwe methode om na te gaan hoe de lonen werden vastgesteld - op basis van productie(kosten) van bedrijven – zonder dat daarvoor direct bewijs van samenspanning nodig was. De onderzoekers ontdekten dat deze prijsverlaging vóór 1900 langzaam toenam en verklaard kon worden door normale marktfactoren (zoals beperkte concurrentie of wrijvingen bij het aannemen van personeel). Na 1900 nam de loonsverlaging plotseling veel sterker toe.
Invloed Luiks steenkolenkartel
Dit onderzoek brengt deze scherpe loonsverlaging in verband met het Luikse steenkolenkartel in 1897, dat de steenkoolproductie tussen grote producenten coördineerde en 75% van de markt controleerde. Na de vorming van het kartel betaalden werkgevers hun werknemers systematisch nog minder in verhouding tot de waarde die zij creëerden. Na de oprichting van het kartel vonden Delabastita en Rubens duidelijk bewijs dat alleen geheime afspraken al zorgden voor een daling van de lonen. Zowel de lonen als de werkgelegenheid daalden met 6% tot 17% ten opzichte van het niveau vóór het kartel - en met wel 25% ten opzichte van een hypothetische markt zonder enige samenspanning.
Toepassing moderne arbeidspraktijk
De bevindingen dagen de gangbare aannames in de arbeidseconomie uit, die vaak voorbijgaan aan de impact van geheime afspraken tussen werkgevers. Delabastita en Rubens stellen dat hun methode ook kan worden toegepast op moderne arbeidspraktijken, waar dit soort gedrag moeilijk direct waarneembaar is. Het kunnen traceren van samenspanning kan dus belangrijke implicaties hebben voor het beleid en de handhaving van mededingingsregels.