Naar goede gewoonte zal het Centraal Planbureau (CPB) ook dit keer weer de verkiezingsprogramma’s van (een aantal) politieke partijen doorrekenen. Het CPB rekent bij elke verkiezing de verkiezingsprogramma’s door van partijen die bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen (minstens) een zetel hebben behaald en bovendien hebben aangegeven dat ze hun programma willen laten ddoorrekenen. Deelname aan de doorrekening is dus vrijwillig. Bij de vorige verkiezingen lieten ‘slechts’ acht partijen hun programma doorrekenen. Onder meer PVV, NSC en BBB lieten dat niet doen, maar dit keer laat BBB haar programma wél doorrekenen.
Ook nu weer valt te verwachten dat er tijdens de campagne behoorlijk wat aandacht zal zijn voor de resultaten van de doorrekening. Ook het verwijt dat niet-doorgerekende programma’s als ‘gratis bier’ zijn, zal weer voorbij komen, gok ik zo…
Maar wat vinden kiezers van de doorrekening? En verschilt dat naar stemkeuze? In het Nationaal Kiezersonderzoek 2023 namen we voor het eerst een vraag hierover op in het onderzoek. In dit blog zet ik de resultaten op een rijtje.
Achtergrond en data: Nationaal Kiezersonderzoek 2023
Even wat methodologische informatie over hoe we steun voor doorrekening hebben gemeten. We stelden de volgende vraag: In hoeverre bent u het eens met de stelling “Een onafhankelijke organisatie, zoals het Centraal Planbureau, moet berekenen of de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen betaalbaar zijn.” Men kon kiezen uit vijf inhoudelijke antwoordcategorieën, gaande van helemaal oneens tot helemaal eens. 4.879 respondenten gaven antwoord op de vraag (86,5% respons).
Zo’n driekwart kiezers voorstander doorrekening
Laat ik beginnen met het algemene gemiddelde. Daaruit blijkt dat de steun hoog is. Zeer hoog. Gemiddeld genomen vond in 2023 zo’n driekwart van de kiezers dat verkiezingsprogramma’s moeten worden doorgerekend. Slechts zo’n 8% (!) van de kiezers is het daarmee oneens, de overige 17% gaf een neutraal antwoord. Oftewel: de doorrekening kan op veel steun rekenen bij kiezers.
Relatief beperkte verschillen tussen electoraten
Maar wat als je deze cijfers per partij gaat uitsplitsen? Dan zien we (beperkte) verschillen (cf. figuur 1). Echter, zelfs dan zien we nog steeds nauwelijks tegenstanders van doorrekening. Het verschil zit vooral in het percentage kiezers dat een neutraal antwoord geeft.
De steun blijft verder hoog. Zelfs de kiezers van PVV vinden in grote meerderheid dat verkiezingsprogramma’s doorgerekend moeten worden (zo’n 64%). De sterkste tegenstand vinden we bij BBB, FvD en SGP-kiezers*, maar ook bij hen zien we nog geen 20% tegenstanders van doorrekening. Bij alle partijen is een meerderheid van de kiezers voorstander, hoewel dat bij BBB nipt is. Echter, dat laatste heeft vooral te maken met de grote groep kiezers die neutraal antwoordt, niet met een stevige groep tegenstanders.
Figuur 1. Steun voor doorrekenen verkiezingsprogramma’s naar stemgedrag
