Hoeder van de vrede
Tot ver in de twintigste eeuw bleven de Verenigde Staten zich veelal afzijdig houden. Weliswaar hadden ze na lang aarzelen meegevochten in de Eerste Wereldoorlog, maar pas tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog gingen de Verenigde Staten zichzelf zien als hoeder van de internationale vrede. ‘In 1945 namen de VS het initiatief voor de VN en in 1949 voor de oprichting van de NAVO. Sindsdien heeft het land zich sterk gemaakt voor een internationale orde, waarin oorlog wordt uitgebannen en democratie, de rechtsstaat en mensenrechten worden verdedigd.’
Tegenwoordig leeft dat gevoel in de Verenigde Staten nog steeds. Tegelijkertijd wint het oude sentiment, dat de Verenigde Staten geen internationale verantwoordelijkheid heeft en in eerste instantie voor zichzelf moet zorgen, opnieuw aan populariteit. ‘Eigenlijk zag je na de val van de muur al een zogenaamde ‘Atlantic drift’ ontstaan. Amerika haalde troepen weg uit Europa en mopperde over de hoge kosten van de NAVO.’
Amerika als voorbeeld
Ook in de huidige verkiezingscampagnes zie je deze twee sentimenten terug. ‘De Republikeinen hebben weinig op met de huidige internationale orde, terwijl de Democraten de naoorlogse waardengemeenschap juist overeind willen houden. Afhankelijk van de verkiezingsuitslag krijgen we als Europa óf een stabiele bondgenoot óf een land dat zegt “zoek het maar uit”.’
In een tijd waarin de democratie als bestuursvorm onder druk staat en autocratieën wereldwijd aan invloed winnen, kan de uitkomst van deze verkiezingen aanzienlijk zijn, denkt Verheul. ‘In de negentiende en twintigste eeuw waren de VS een voorbeelddemocratie en volgden veel landen het Amerikaanse voorbeeld door voor een democratische bestuursvorm te kiezen.’
Andersom kan het ook een fatale voorbeeldwerking hebben als Trump de verkiezingen wint en een meer autocratische koers kiest, bijvoorbeeld door de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te ondermijnen, de verkiezingen te saboteren of voor een extra ambtstermijn te gaan. ‘Als Trump wint, kan de democratie serieuze averij oplopen.’
Een nieuwe voorvechter van de democratie
Hoewel er veel op het spel staat, weet Verheul als historicus dat politieke omslagen lange wortels hebben en dat ze zelden voortkomen uit één concrete gebeurtenis, zoals een verkiezingsuitslag. ‘Als Trump wint, betekent het niet dat alle democratische krachten in Amerika verdwijnen en als hij verliest ook niet dat het populistische Trumpisme verdwijnt.’
Mochten de Verenigde Staten zich terugtrekken van het internationale toneel, ziet Verheul een verantwoordelijkheid voor Europese landen. ‘De EU lijkt soms een logge organisatie, maar het kan een heel krachtige motor zijn, zeker in samenwerking met democratische landen als Canada, Australië, Taiwan en Zuid-Korea. Mocht Amerika zich niet meer opwerpen als voorvechter van de democratie, kan Europa die positie innemen.’
Lees meer over de Amerikaanse verkiezingen
Op 5 november 2024 kiezen de Verenigde Staten een nieuwe president. Wint Donald Trump of Kamala Harris de strijd om het presidentschap? En hoe duiden onze onderzoekers deze belangrijke gebeurtenis? Je leest het in een serie artikel op Radboud Recharge!
Lees de artikelen
Foto: Mathias Reding via Unsplash
