Het is een opvallend beeld: Jürgen Hell die met zijn cursisten naar de eerste verdieping van het Gymnasion loopt. Daar is geen collegezaal, maar een dojo. Hier wacht zijn 82-jarige vader (en tevens judoleraar) hen op de judomat op.
Zo ga je om met veranderingen binnen een organisatie
Verandering vindt in elke organisatie plaats. Niet gek dus dat organisatiepsycholoog Jürgen Hell in zijn carrière op vijf continenten in meer dan twintig landen advies gaf over leiderschap en organisatieverandering. Als docent van de masterclass Organisatieontwikkeling en Gedragsverandering was het eerste wat hij deed een verandering doorvoeren in het programma. De deelnemers sluiten de masterclass niet meer in een collegezaal af, maar op de judomat.
Alle cursisten zijn gekleed in een wit shirt en zijn toch wat gespannen. Ze hebben geen idee wat hen te wachten staat. Hell: ‘Ik koos er bewust voor om de aankondiging vaag te houden, zoals vaak ook gebeurt bij veranderingen in organisaties. Het interessante hieraan is dat mensen het mysterie zelf gaan invullen, en er ontstaan geruchten over wat er gaat gebeuren. Alleen verzocht ik iedereen om in verband met de activiteit die we gingen doen een wit T-shirt mee te nemen. Daar kwamen natuurlijk meteen vragen over. Pas later in de cursus hebben we gereflecteerd op hoe deze ‘verandering’ door mij gecommuniceerd werd. Cursisten konden daar wel om lachen, en kwamen vanzelf met voorbeelden uit hun eigen organisatie waar de communicatie ook niet al te duidelijk was.’
Hell heeft een zwarte judoband en gaat naast zijn vader op de judomat staan. ‘Fantastisch om zoiets nog met je 82-jarige pa te kunnen doen. Op de een of andere manier geeft hij de groep meteen vertrouwen. Een gevoel van veiligheid, zonder woorden. En wanneer dat vertrouwen er is, staan mensen ook open voor leren, en voor verandering.’
En zo ontstaat er een situatie waar geen enkele deelnemer op heeft gerekend. Ze dragen allemaal dat vreemde witte judopak en hebben er plezier in iets nieuws te ontdekken; hoe werkt een houdgreep bijvoorbeeld, en hoe kun je je daaruit bevrijden. Hell: ‘Zonder dat het als bedreigend ervaren wordt. De traditionele etiquette van het judo helpt daar enorm bij: volgens de Japanse traditie groet je voor elkaar je partner met een buiging, daarmee laat je respect zien, je bent verantwoordelijk voor elkaars veiligheid. En op elk moment kun je ‘afkloppen’ als je wilt dat de ander loslaat.’
Verrassing
Verrassing zit in elke training die Hell verzorgt. Of dat nu bij werkplekken van zijn vorige opdrachtgevers zoals ASML, RTL, Heineken en de Bijenkorf is of hier bij de Radboud Universiteit. ‘Aha-momenten leiden tot groei en leren, zoals ook Harold Bekkering, professor in de psychologie en een onderzoeker binnen de cognitieve neurowetenschappen, mooi uitlegt. Hij laat zien dat we leren door verrassingen. Dat vindt ons brein - tot op zekere hoogte - prettig. Het moet ook weer niet te shocking zijn.’
Zijn judosessie biedt ook meteen genoeg lesvoer ná het experiment. Hell: ‘Hoe ontwikkel je vertrouwen in een team bijvoorbeeld, wat zijn de principes van een lerende organisatie, hoe herken je weerstand bij jezelf en bij de ander en hoe ga je daar mee om.’
In de dojo wordt duidelijk wat gedragsverandering écht vraagt. ‘Niet om het fysieke, maar om het besef dat je soms mee moet bewegen, moet doseren of juist stevig moet staan om beweging te creëren. Een krachtige metafoor én ervaring voor wie werkt in complexe organisaties.’
Stages
Dat Hell het liefst voor groepen staat, werd al direct duidelijk tijdens zijn stage op de polikliniek psychiatrie van het Radboudumc in de tijd dat hij nog Klinische Psychologie studeerde. ‘Toen dacht ik nog dat ik mensen met psychiatrische problematiek wilde begeleiden. Maar tijdens mijn stage vond ik het moeilijk om als jonkie in de rol van therapeut tegenover oudere mensen met meer levenservaring te zitten.’
Hij maakte de overstap naar Organisatiepsychologie en kreeg tijdens zijn stage bij de Postbank direct te maken met een interessante casus vol verandering: een grote reorganisatie. ‘Dat was nog in de tijd dat er landelijk codeercentra bestonden, waar duizenden mensen handmatig giro betaalkaarten met de hand intikten. Dit hele werkproces werd gedigitaliseerd. Er was dus geen behoefte meer aan codeerwerk. Ik mocht medewerkers daar trainingen geven over hoe om te gaan met deze verandering en de stress die het met zich meebracht. Ik weet nog dat ik dat fantastisch vond en helemaal begon te gloeien als ik voor de groep stond.’
Saoedi-Arabië
Als consultant werkte Hell over de hele wereld. Voor familiebedrijven, multinationals, overheden en zorginstellingen. Al bleef hij altijd in Nederland wonen, want emigreren naar het buitenland was voor hem persoonlijk een te grote verandering.
Waar hij de grootste verandering ervoer vergeleken werken bij een universiteit? ‘Dan denk ik toch meteen aan opdrachten die ik deed in Saoedi-Arabië. De nationale cultuur daar, en de organisatiecultuur van veel bedrijven, staat zó ver af van de onze. Denk aan gelijkwaardigheid, omgaan met diversiteit en democratische waarden. Maar als het gaat om verandering, zie je toch dezelfde menselijke processen. Ook daar hebben mensen behoefte aan autonomie en aan verbinding met elkaar. De persoonlijke relatie is heilig, nog sterker dan ij ons geldt daar dat je zonder relatie geen verandering teweeg kunt brengen.’
Hell: ‘Interessante verschillen en onverwachte overeenkomsten zie je eigenlijk ook terug in de masterclasses. De deelnemers komen uit totaal verschillende sectoren. Een deelnemer uit de ouderenzorg vraagt zich vervolgens hardop af: wij doen het bij ons altijd zo, maar hoe doen jullie dat bij KPN?’
Verandering
Eigenlijk draait judo ook allemaal om verandering. ‘De grondlegger van het judo, professor Jigoro Kano, was een kleine, breekbare man. De legende is dat hij een droom had waarin hij buiten in de velden liep terwijl er een hevige storm uitbrak. Hij moest schuilen en dook diep in een greppel weg. Hij ziet dat de heftige storm stevige bomen vernielt. Op het moment dat de storm gaat liggen, buigt het riet langzaam weer overeind. De starre bomen zijn afgeknapt, maar het meebewegende riet heeft het overleefd. Dat inspireerde hem tot judo: beweeg mee met de kracht van de ander. Die filosofie daar geloof ik ook in als het gaat om organisatieverandering: sluit aan bij de energie en het ritme van de organisatie, blijf overeind door mee te bewegen.’
Masterclass Organisatieontwikkeling en Gedragsverandering
Wil je leren hoe je medewerkers kan bewegen richting een flexibele, zelfregulerende organisatie? Wil je begrijpen hoe verandering binnen organisaties écht werkt? Krijg grip op veranderen door anders te kijken, denken en doen door systemische organisatieverandering.
Contactinformatie
- Organisatieonderdeel
- Radboud Centrum Sociale Wetenschappen
- Gaat over persoon
- drs. J.G.F. Hell (Jurgen)
- Thema
- Gedrag, Persoonlijke ontwikkeling