Lifelong Vision
Het 'Lifelong Vision'-consortium geleid door Caroline Klaver van het Radboudumc gaat nieuwe behandelingen ontwikkelen tegen blindheid. De onderzoekers willen kapotte genen gaan herstellen, een nieuw netvlies printen met een bio-printer, en uitzoeken hoe zebravissen het voor elkaar krijgen om zelf hun netvlies te repareren. Het consortium krijgt hiervoor 22 miljoen euro uit het NWO Zwaartekracht-programma van het ministerie van OCW.
Een belangrijk onderdeel van het project is gentherapie. Als een fout in een gen leidt tot blindheid, kunnen artsen nu al een heel nieuw gen introduceren. Ze spuiten dat onder het netvlies in het oog, in de hoop dat het de juiste cellen bereikt en daar zorgt dat die cellen weer gezonde eiwitten gaan maken. ‘Dit werkt helaas nog niet zo goed’, zegt Hoogleraar epidemiologie en genetica van oogziekten Caroline Klaver van het Radboudumc. ‘Veel genen zijn hiervoor niet geschikt, omdat ze te groot zijn. We willen daarom de reparatie veel preciezer gaan uitvoeren, met gene editing. Hierbij herschrijven we alleen het foutje in het gen, en vervangen we dus niet langer het hele gen.’
Lees het volledige bericht over Lifelong Vision bij het Radboudumc.
Adapt!
Ook het Adapt!-team, onder leiding van Beatrice de Graaf van de Universiteit Utrecht, ontvangt een subsidie van ruim twintig miljoen euro. Het project omvat een team van onderzoekers van vijf universiteiten dat de komende jaren onderzoekt welke culturele, sociaal-maatschappelijke en beleidsmatige capaciteiten nodig zijn om dergelijke crises het hoofd te bieden. Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis, is namens de Radboud Universiteit aan het project verbonden.
Sommige gemeenschappen dreven uit elkaar tijdens de coronapandemie, terwijl andere juist overeind bleven. Waar ligt dit precies aan? Het Adapt!-team gaat dat onderzoeken. 'Tijdens de pandemie werd duidelijk dat de kernwaarden van open samenlevingen, zoals vrijheid, gelijkheid en solidariteit, uitgehold kunnen raken', stelt Adapt!-trekker en historicus Beatrice de Graaf (Universiteit Utrecht). 'We willen weten hoe je dat voorkomt en hoe je als samenleving beter kan reageren op een crisis.'
Jensen zal haar historisch-culturele expertise inbrengen over de omgang met crises vanaf 1800. 'Hoe reageren mensen op dit soort crises? Welke lessen kunnen we trekken uit het verleden, die nog steeds bruikbaar zijn voor het heden? Veel van het verloop van de covidpandemie bijvoorbeeld, konden we al voorspellen op basis van historische patronen', legt Jensen uit. Ze benadrukt ook de diverse functies van cultuur, zoals troost, heling en zingeving in tijden van rampspoed.
Het vernieuwende aspect van het project voor Jensen is de nauwe samenwerking met verschillende disciplines binnen subprojecten. Met Ellen Giebels (Universiteit Twente) zal ze onderzoeken hoe historische kennis en psychologie elkaar versterken in begrip over hoe mensen reageren op ontwrichting. In een ander subproject zullen onderzoekers gezamenlijk toekomstscenario's ontwerpen, onder andere op het terrein van zeespiegelstijging. Daaraan draagt Jensen bij met haar jarenlange onderzoek naar de omgang van mensen met water.
Challenges in Cyber Security
Cybersecurity wordt vaak afgeschilderd als een onderwijsprobleem of een gebrek aan middelen, waarbij de schuld geschoven wordt op gebruikers, systeembeheerders of budgethouders die de mogelijkheden voor systeembeheer beperken. Veel moeilijke problemen blijven echter onopgelost omdat deze gecoördineerd wetenschappelijk onderzoek vereisen. Het ‘Challenges in Cyber Security’-project brengt daarom toponderzoekers samen uit de hoek van de harde wetenschap op het cybersecurityterrein. Het project ontvangt een bijdrage van bijna tien miljoen euro.
Tanja Lange is coördinator namens de TU/eindhoven en trekt de kar in samenwerking met Lejla Batina (Radboud Universiteit), Herbert Bos (VU), Marten van Dijk (CWI) en Christian Schaffner (UvA). Lange 'Cybersecurity komt wekelijks in het nieuws met datalekken en kritieke kwetsbaarheden,' zegt Lange. 'We namen een stap terug om te plannen hoe we het opnieuw op kunnen bouwen, in plaats van bij te dragen aan de break-and-patch-cyclus die de huidige aanpak domineert.' Het resultaat: het 'Challenges in Cyber Security'-project. 'Het is een moonshot-probleem, maar we hebben een sterk team van uitstekende wetenschappers gevormd en een routekaart met negen kernuitdagingen gemaakt.'
FLOW, iCNS en GreenTE
Evan Spruijt en collega's van het Institute for Molecules and Materials zijn betrokken bij FLOW, waarvan Ineke Braakman van de Universiteit Utrecht de hoofdaanvrager is. Gezondheid is niet vanzelfsprekend, de cellen in ons lichaam worden vaak bedreigd door fouten in onze eigen eiwitten. Om schade door zulke schadelijke eiwitten te voorkomen worden ze normaal gesproken door het kwaliteitscontrole-systeem van de cel gerepareerd of verwijderd. Als de kwaliteitscontrole faalt resulteert dat bijvoorbeeld in ziekten als Alzheimer, Parkinson, Taaislijmziekte en hemofilie. Dit project ernaar het kwaliteitscontroleproces van de cel zo goed te begrijpen dat die kennis kan worden gebruikt om ziekten te genezen en voorkomen.
Jian Xu van RIBES is betrokken bij GreenTE: Green Tissue Engineering. Dit project is gericht op het ontwikkelen van meer kennis over hoe plantencellen mechanische krachten waarnemen, zoals die van stress en ziekteverwekkers. Met deze kennis zal het consortium nieuwe strategieën ontwikkelen om de vermeerdering en immuniteit van gewassen te verbeteren. Xu, hoogleraar Fysiologie van plantensystemen, zal zijn expertise gebruiken in single-cell analysetechnieken voor planten, vooral in wortelontwikkeling en plantenregeneratie. Dit zal helpen bij het formuleren van engineeringprincipes voor de precieze differentiatie van geselecteerde plantencel- of weefseltypen. Het GreenTE consortium omvat ook onderzoekers van de WUR, RUG, VU, UU, LU en TU/e. Samen zullen biologen, fysici, chemici en modelleurs de opgedane kennis gebruiken om innovatieve toepassingen in plant tissue engineering te ontwikkelen.
Daarnaast zijn onderzoekers van de Radboud Universiteit betrokken bij de projecten GreenTE: Green Tissue Engineering en Ingeborg Huitinga van het Radboudumc bij het Institute for Chemical Neuroscience. Meer informatie over beide projecten is te vinden bij NWO.
Over NWO Zwaartekracht
Het programma Zwaartekracht wordt in opdracht van het ministerie van OCW door NWO uitgevoerd. De zeven consortia die dit jaar geselecteerd zijn krijgen samen 160,5 miljoen euro. Onderzoekers kunnen gedurende tien jaar toponderzoek doen en multidisciplinair samenwerken.
Minister Robbert Dijkgraaf (OCW): ‘Met investeringen als deze zorgen we dat we in Nederland bij de wetenschappelijke wereldtop blijven. Dat levert niet alleen belangrijke nieuwe inzichten op, maar verstevigt ook de kracht van onze economie. En het brengt innovaties met zich mee waar we allemaal van profiteren. Ik ben er trots op dat we in ons eigen land zulk wetenschappelijk talent hebben. Dat is niet vanzelfsprekend. Echt iets om te koesteren.’