Ideeën en beelden van Amerika, vooral van de Zwarte Amerikaanse vrijheidsstrijd, spelen een opvallend grote rol in de manieren waarop racisme begrepen wordt in Nederland en Europa. Zo worden racisme en de strijd daartegen hier vaak gezien als ‘typisch Amerikaans’. De antiracisme bewegingen van Zwarte Europeanen worden daarmee enorm onderschat of zelfs geheel over het hoofd gezien. Bijvoorbeeld: terwijl Martin Luther King, Jr. en zijn denkbeelden al sinds de jaren ’60 worden bewonderd in Nederland, was Anton de Kom tijdens dezelfde periode vrijwel onbekend bij het grote publiek en hadden Nederlandse uitgevers nauwelijks interesse in zijn werk. Om die wisselwerking te analyseren, verbinden wij binnen dit project, dat de overkoepelende naam Black American Centrality and Race in Europe heeft, inzichten vanuit African American Studies met kennis uit het opkomende veld Black Europe Studies.
Enerzijds is die grote zichtbaarheid van ‘Zwart Amerika’ niet verwonderlijk, gezien de aanzienlijke historische en culturele invloed die de Verenigde Staten van oudsher uitoefenen op Nederland en Europa. Daarbij vormt de Zwarte Amerikaanse vrijheidsstrijd een grote bron van kennis en inspiratie. Uit de V.S. afkomstige termen zoals institutioneel racisme, intersectionaliteit, wit privilege en Blackface worden ook al langer gebruikt in nationale debatten, bijvoorbeeld met betrekking tot discriminatie in huisvesting, onderwijs, werkgelegenheid, overheidstoezicht (zoals tijdens de toeslagenaffaire) en ‘Zwarte Piet’.
Anderzijds veronderstellen veel Nederlanders en Europeanen dat racisme en de strijd daartegen niet relevant zijn voor henzelf. Een veelgehoorde kritiek op ‘Black Lives Matter’ protesten in Europa is bijvoorbeeld dat dit slechts een import is van ‘verdeeldheid-zaaiende Amerikaanse identiteitspolitiek’ die geen plaats heeft in een ‘kleurenblind’ Europa. Wat daarbij wordt vergeten, is dat ook hier al decennialang strijd word gevoerd tegen racisme, een strijd die vooral werd en wordt gedragen door Zwarte Europeanen. Daarnaast wordt racisme in Europa vaak begrepen binnen de bredere contouren van Amerikanisering, waarin zowel bewondering voor als afkeer van de Amerikaanse cultuur en buitenlandpolitiek in het algemeen een complexe en specifieke rol spelen.
Door binnen dit project de wisselwerkingen tussen Zwart Amerika, Europa en Zwart Europees activisme over een langere historische periode te analyseren, ontstaan niet alleen nieuwe inzichten over de impact die bijvoorbeeld de Amerikaanse Burgerrechtenbeweging of de Movement for Black Lives op een internationale schaal hebben, maar kunnen we daardoor ook beter leren begrijpen hoe racisme in onze eigen maatschappij wordt besproken, bevochten, of ontkend en hoe (Zwarte) Europese antiracisme activisten omgaan met die culturele dynamiek.