Het multidisciplinaire team van BRAINCHAIN, bestaande uit onderzoekers, clinici en wetgevingsexperts, vormt een expertisecentrum op de campus dat kennis genereert en integreert om de gezondheidszorg voor patiënten met genetische neurologische ontwikkelingsstoornissen te verbeteren.
BRAINCHAIN
BRAINCHAIN streeft naar het ontwikkelen van gepersonaliseerde behandelingsstrategieën voor patiënten met genetische neurologische ontwikkelingsstoornissen. Ons team hanteert een integrale aanpak, van molecuul tot brein en van persoon tot samenleving.
- Looptijd
- januari 2019 tot heden
- Projectleden
- dr. S.M. Kolk (Sharon) prof. dr. J.H.L.M. van Bokhoven (Hans) prof. dr. J.I.M. Egger (Jos) prof. dr. S.E. Fisher (Simon) dr. H. Marks (Hendrik) prof. dr. W.G. Staal (Wouter)
- Projecttype
- Onderzoek
Focus op neurologische ontwikkelingsstoornissen
Neurodevelopmental disorders (NDD's) omvatten aandoeningen die worden veroorzaakt door een abnormale ontwikkeling van de hersenen. Ze vormen een zeer diverse groep aandoeningen met een grote maatschappelijke en economische impact. NDD's manifesteren zich doorgaans vroeg in de ontwikkeling en gaan gepaard met een breed scala aan symptomen die leiden tot (ernstige) beperkingen in het sociale, intellectuele en beroepsmatige functioneren.
BRAINCHAIN richt zich op zeldzame genetische NDD's die ongeveer 1 op de 250 levend geboren kinderen treffen. Zeldzame genetische NDD's, ook wel zeldzame genetische syndromen en Mendeliaanse NDD's genoemd, worden veroorzaakt door verstoringen in specifieke, individuele genen. Met de toenemende mogelijkheden voor genetische diagnostiek wordt een snel groeiend aantal Mendeliaanse NDD's gekarakteriseerd. De huidige definities van Mendeliaanse NDD's zijn echter voornamelijk gericht op fysieke kenmerken, terwijl cognitieve en psychiatrische symptomen vaak aanwezig zijn en een aanzienlijke belasting kunnen vormen voor patiënten en hun verzorgers.
Er is dringend behoefte aan meer kennis over de tot nu toe beschreven Mendeliaanse NDD's (zoals het Witteveen-Kolk-syndroom, het Kleefstra-syndroom en het KBG-syndroom) en over aandoeningen die worden veroorzaakt door verstoringen in nieuw geïdentificeerde genen. Een beter begrip van de genetische, neurobiologische en cognitieve achtergronden van deze syndromen kan leiden tot aanzienlijk betere zorg voor patiënten met Mendeliaanse NDD's en hun kwaliteit van leven verbeteren.
Van molecuul tot brein en van persoon tot samenleving
Dat is waar BRAINCHAIN voor staat. Wij zijn ervan overtuigd dat een multidisciplinaire, integratieve aanpak de beste manier is om het welzijn van NDD-patiënten te verbeteren en hun participatie in de samenleving op lange termijn te bevorderen. In BRAINCHAIN hebben we toponderzoekers en clinici op het gebied van genetica, hersenontwikkeling, psychologie en psychiatrie samengebracht op de campus om gezamenlijk te werken aan een directere kennisketen voor de ontwikkeling van behandelingen voor patiënten met Mendeliaanse NDD's. Met de hulp van een team van wetgevingsexperts werkt BRAINCHAIN ook aan de verdere ontwikkeling van ethisch beleid en volksgezondheidsvoorschriften om optimale zorg voor onze patiënten te garanderen.
BRAINCHAIN vormt een expertisecentrum waar we nieuw verworven kennis kunnen integreren in de bestaande kennis over Mendeliaanse NDD's op alle relevante gebieden. Wij zijn ervan overtuigd dat we alleen samen de uitdagingen kunnen aangaan die inherent zijn aan de behandeling en zorg voor patiënten met deze complexe NDD's.
Onderzoek
Om ons uiteindelijke doel te bereiken, namelijk het ontwikkelen van gepersonaliseerde behandelingen voor NDD-patiënten, moeten we ons inzicht in de biologische mechanismen die ten grondslag liggen aan NDD's en de klinische gevolgen voor onze patiënten verbeteren, en moeten we het beleid en de regelgeving die van invloed zijn op de patiëntenzorg verder ontwikkelen. Onze onderzoeksaanpak bestaat daarom uit drie delen.
I. Biologisch kader
Onze onderzoeksteams richten zich op de moleculaire en cellulaire mechanismen die NDD's veroorzaken. We streven naar een beter begrip van de effecten van verstoorde genfuncties op de ontwikkeling van de hersenen door middel van een combinatie van in vivo en in vitro onderzoeksmethoden (bijv. in utero elektroporatie, conditionele knock-outs en hersenorganoïden). Daarnaast willen we de onderliggende moleculaire mechanismen ontrafelen van genen waarvan bekend is dat ze bij verstoring specifieke syndromen veroorzaken (bijv. SIN3A [Witteveen-Kolk-syndroom], EHMT1 [Kleefstra-syndroom] en ANKRD11 [KBG-syndroom]).
Het onderzoek naar het biologische kader dat ten grondslag ligt aan NDD's wordt geleid door dr. Sharon Kolk, prof. Simon Fisher, prof. Hans van Bokhoven en dr. Hendrik Marks.
II. Diagnostiek, profilering en personalisatie
Onze klinische onderzoeksteams streven ernaar om Mendeliaanse NDD's op fysiek, cognitief en gedragsmatig niveau beter te definiëren. Er lopen studies die de genetische achtergrond en de fysieke symptomen die bij onze patiënten worden waargenomen, verder karakteriseren. Tegelijkertijd richten profileringsstudies zich op de psychiatrische, cognitieve en gedragsmatige symptomen van NDD-patiënten, wat leidt tot meer op maat gesneden advies over het welzijn en de maatschappelijke participatie van patiënten. Onze clinici lopen voorop bij het personaliseren van behandelingsstrategieën voor NDD-patiënten op basis van het biologische kader en cognitieve beoordelingen.
De diagnostische, profilerings- en personaliseringsstudies worden geleid door prof. Tjitske Kleefstra, prof. Jos Egger en prof. Wouter Staal.
III. Ethiek, regelgeving en wetgeving
BRAINCHAIN heeft tot doel de volksgezondheidsvoorschriften en -wetgeving te herevalueren en te herzien om de maatschappelijke participatie van NDD-patiënten verder te ontwikkelen en optimale zorg te garanderen. Het onderzoek richt zich op de biologische, psychologische en ethische aspecten van NDD-zorg en de impact op familie- en gezondheidswetgeving op nationaal en Europees niveau.
Het onderzoek naar de ethiek, regelgeving en wetgeving met betrekking tot de zorg voor NDD-patiënten wordt geleid door leden van het Centrum voor Notarieel Recht van de Faculteit Rechtsgeleerdheid, in samenwerking met prof. Jos Egger, prof. Tjitske Kleefstra en prof. Wouter Staal.
Resultaten
- Witteveen JS, Loopstok SR, Ballesteros LL, Boonstra A, van Bakel NHM, van Boekel WHP, Martens GJM, Visser JE, Kolk SM. HGprt deficiency disrupts dopaminergic circuit development in a genetic mouse model of Lesch-Nyhan disease. Cell Mol Life Sci. 2022 Jun 4;79(6):341. doi: 10.1007/s00018-022-04326-x. PMID: 35660973; PMCID: PMC9167210.
- Kolk SM, Rakic P. Development of prefrontal cortex. Neuropsychopharmacology. 2022 Jan;47(1):41-57. doi: 10.1038/s41386-021-01137-9. Epub 2021 Oct 13. PMID: 34645980; PMCID: PMC8511863.
Financiering
Interfacultaire samenwerkingssubsidie
Partners
BRAINCHAIN is een integraal campusinitiatief, waardoor we efficiënter en strategischer kunnen samenwerken. Onze onderzoeksteams maken deel uit van vier faculteiten van de Radboud Universiteit: de faculteiten Wetenschappen, Medische Wetenschappen, Sociale Wetenschappen en Rechtsgeleerdheid. Deze teams werken nauw samen met (klinisch) genetici van het Radboudumc en het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek en met deskundigen van het Vincent van Gogh Centrum voor Psychiatrie en het Karakter Academisch Medisch Centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Daarnaast worden de klinische onderzoeksteams van BRAINCHAIN versterkt door kinderartsen en deskundigen op het gebied van verstandelijke beperkingen en taalontwikkeling.
Contactinformatie
Wil je meer weten over BRAINCHAIN en ons onderzoek? Neem dan contact op met dr. Sharon Kolk.