Het ontstaan van muntgeld in de oudheid heeft een blijvende invloed gehad op de moderne samenleving. Maar hoe raakten munten - als een vorm van geld - geaccepteerd, en hoe werden ze gebruikt? Werden munten direct breed geaccepteerd en werd hun waarde gegarandeerd door de staat, of zouden we ze eerder moeten vergelijken met de Bitcoin - niet verbonden aan de staat en beperkt in gebruik? Dit project behandelt deze vragen voor de Romeinse wereld.
Munten in de Romeinse wereld ontstonden in de context van de eerste grootschalige expansie van Rome op het Italiaanse schiereiland (4e-3e eeuw v. Chr.). In deze periode begonnen veel verschillende gemeenschappen op het schiereiland voor het eerst munten te produceren en te gebruiken. Daarmee waren zij relatief laat: elders in het Mediterrane gebied en in het zuiden van Italië was muntgeld al veel langer in gebruik. Tegen deze achtergrond onderzoekt dit project twee belangrijke veronderstellingen die ten grondslag liggen aan de huidige interpretaties van deze munten: (1) dat toestemming van de staat nodig was om munten waarde te geven; (2) dat munten direct breed werden geaccepteerd als een algemene vorm van geld.
Het project onderzoekt hoe de waarde van munten werd gecreëerd in verschillende delen van het Italiaanse schiereiland door middel van verschillende strategieën en praktijken van muntproductie en -gebruik. Op deze manier werpt het project nieuw licht op de relatie tussen muntslag en de ontwikkeling van de Romeinse staat.
Resultaten
Articles and chapters
- Armstrong, J. & M.K. Termeer 2024, ‘The Military History of Early Roman Coinage’ in J. Armstrong, A. Pomeroy & D. Rosenbloom (eds.) Money, Warfare and Power in the Ancient World: Studies in Honour of Matthew Freeman Trundle. London etc: Bloomsbury, 197-218.
- Termeer, M.K. 2023, Spoils and the Allies: Roman warfare and coinage production in Italy before the end of the First Punic War. In M. Helm & S.T. Roselaar (eds.) Spoils in the Roman Republic. Boon and Bane. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 181-198.
- Termeer, M.K. 2023, Moet geld rollen? Vormen van geld in archaïsch en vroeg-Republikeins Rome. Tijdschrift voor Geschiedenis 136 (1), 3-20. https://doi.org/10.5117/TvG2023.1.002.TERM
- Termeer, M.K. 2023, The Political Culture of Coinage: The Introduction and Development of the Denarius System. In M. Balbo & F. Santangelo (eds.) A Community in Transition. Rome between Hannibal and the Gracchi. Oxford: Oxford University Press, 86-117. https://doi.org/10.1093/oso/9780197655245.003.0004
- Termeer, M.K. 2022, Non-Roman coins in Italy: the influence of western connections (3rd–1st centuries BC). Available in Open Access. In J. Principal, T. Ñaco del Hoyo & M. Dobson (eds.) Rome and the North-Western Mediterranean: Integration and Connectivity c. 150 – 70 BC. Oxford: Oxbow Books, 13-22. https://doi.org/10.2307/j.ctv371cnww.6
- Prins, J. & M.K. Termeer 2021, Coins and Aes Rude as Votive Gifts. The Coins and Aes Rude from the Hellenistic Votive Deposit at Satricum and the First Coinage in Latium. Ancient Numismatics 2, 43-91. https://doi.org/10.19272/202114401002 (verwijst naar een andere website)
- Naiman, M.G. & M.K. Termeer 2020, Roman and Campanian Bronze Coinage in Etruria in the 3rd c. BC. Annali dell’Istituto Italiano di Numismatica 66, 211-266.
- Heymans, E.D. & M.K. Termeer 2020, Rethinking Early Money and the State. In E.D. Heymans & M.K. Termeer (eds.), Politics of Value: new approaches to early money and the state – proceedings of the 19th International Congress of Classical Archaeology, Cologne/Bonn 2018 (panel 5.11). Heidelberg: Propylaeum, 7-18. https://doi.org/10.11588/propylaeum.574 (verwijst naar een andere website)
- Termeer, M.K. 2019, Coining Roman rule? The emergence of coinage as money in the Roman world. Tijdschrift voor Mediterrane Archeologie 61, 47. https://www.academia.edu/40968495/Coining_Roman_rule_The_emergence_of_coinage_as_money_in_the_Roman_world
Edited volume
- Heymans, E.D. & M.K. Termeer (eds.) 2020, Politics of Value: new approaches to early money and the state – proceedings of the 19th International Congress of Classical Archaeology, Cologne/Bonn 2018 (panel 5.11). Heidelberg: Propylaeum. https://doi.org/10.11588/propylaeum.574 (verwijst naar een andere website)
Workshop
De expertmeeting Money in Mid Republican Rome vond plaats in het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome in februari 2023. Het werd georganiseerd in samenwerking met Prof. Fleur Kemmers (Goethe Universiteit Frankfurt), met aanvullende financiering van de Thyssen Stiftung, en ondersteuning in Rome van het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome en het Duits Archeologisch Instituut, afdeling Rome. Een van de deelnemers schreef deze blogpost over het evenement.
Outreach
Een belangrijk onderdeel van de outreach van Coining Roman Rule? is een project geweest bij het Allard Pierson in Amsterdam. Het doel was om vroeg-Romeinse munten en eigentijdse hellenistische munten een prominentere plaats te geven in de permanente tentoonstelling Van Nijl tot de Amstel. Naast het fysiek toevoegen van de munten aan de tentoonstelling, hebben we in samenwerking met het 4D Research Lab 3D-modellen (hier beschikbaar) en RTI-modellen (uitleg hier) gemaakt van een selectie van munten. In het museum kunnen bezoekers met deze modellen werken via een touchscreen dat toegang geeft tot de Cross Culturele Timeline van het museum. Hier kunnen bezoekers ook aanvullende informatie over de munten vinden. De Cross Cultural Timeline is ook van buiten het museum toegankelijk, zodat deze informatie voor iedereen beschikbaar is.
Meer informatie over het digitaliseren van deze munten staat in het onderstaande verslag van het 4D Research Lab:
- Walsh, A. & T. Lanjouw 2024, ‘Two sides of the same coin: Digitizing the Allard Pierson’s Roman coin collection using cross-polarisation photogrammetry and RTI’, beschikbaar hier.
In deze aflevering van de podcast “De Oudheid” vertelt Marleen Termeer meer over haar onderzoek in dit project.
Outreach publications
- Termeer, M.K. 2023, Rome en Napels in de Oudheid — van een foedus aeqissimum naar een quasi Graeca urbs. Roma Aeterna 11(2), 11-19.
- Termeer, M.K. 2021, De Stier en de Wolvin. Roma Aeterna 9(1). https://romaaeterna.nl/ (verwijst naar een andere website)
- Termeer, M.K. 2020, De Macht van Munten: het eerste muntgeld van de Romeinen. Geschiedenis Magazine nr. 7 (October 2020), 32-36
