De veranderende ziektelast

Negentiende-eeuwse samenlevingen werden nog steeds geconfronteerd met een groot aantal meestal zeer besmettelijke ziekten met een hoog sterftecijfer, waaronder cholera en tuberculose. Volgens de epidemiologische transitietheorie begon dit dominante patroon van doodsoorzaken vanaf ongeveer 1870 plaats te maken voor een patroon dat gedomineerd werd door zogenaamde degeneratieve ziekten, waaronder verschillende vormen van kanker, hart- en vaatziekten en beroertes. Hoewel de grote lijnen van deze theorie algemeen geaccepteerd worden door andere wetenschappers, zijn er twee beperkingen. Ten eerste is de theorie gebaseerd op zeer samengevoegde gegevens, zoals nationale statistieken, die in de negentiende eeuw vooral de hoge kindersterfte weerspiegelen. Ten tweede houdt de theorie geen rekening met sociaaleconomische verschillen in sterftecijfers en doodsoorzaken. Er wordt verondersteld dat mensen uit lagere sociaaleconomische klassen, die in slechte woonomstandigheden leefden en vaak te lijden hadden onder structurele ondervoeding, meer kans hadden om te sterven aan bepaalde infectieziekten dan mensen uit hogere sociaaleconomische groepen. Deze twee tekortkomingen kunnen alleen worden opgelost met behulp van specifieke data en informatie over doodsoorzaken op individueel niveau, inclusief informatie zoals leeftijd, geslacht en beroep of andere sociaaleconomische indicatoren. Dit soort bronnen is zeer zeldzaam in West-Europa. Een van de weinige steden die wel gegevens over doodsoorzaken op individueel niveau heeft, is Amsterdam. Tussen 1854 en 1940 hielden de ambtenaren van de stad registers bij waarin elke persoon die in Amsterdam overleed, werd geregistreerd. Naast de doodsoorzaak vermelden de registers het geslacht, de leeftijd, het adres, de burgerlijke staat en het beroep van elk individu. Met deze gegevens kan de epidemiologische transitietheorie eindelijk nauwkeuriger worden getest.