Het team van Advies & Actualiteit doet in opdracht van verschillende Nederlandse gemeenten onderzoek naar de onteigening van Joods vastgoed in de Tweede Wereldoorlog. Door de Duitse bezetter zijn in Nederland duizenden panden en kavels van Joodse burgers afgenomen en deels doorverkocht. In de afgelopen jaren bleek bij onderzoek naar deze onteigeningen voor een aantal grote steden dat Nederlandse gemeentebesturen hierin zowel tijdens als na de oorlog een negatieve rol gespeeld hebben door bij te dragen aan de uitvoering van deze onteigeningen, en in enkele gevallen door zelf panden op te kopen. Ook bleek dat veel onteigende en (door)verkochte panden na de oorlog weliswaar aan hun rechtmatige eigenaar zijn teruggegeven, maar dat naast dit administratieve rechtsherstel door de kille formele opstelling van de gemeente tegenover deze bijzondere groep slachtoffers erkenning voor het aangedane onrecht uitbleef. Bovendien zagen overlevenden van de concentratiekampen, of de nabestaanden van Joodse slachtoffers, zich in een aantal steden geconfronteerd met naheffingen van erfpacht of verschillende belastingen, waardoor ze niet zelden gedwongen waren om hun huisbezit alsnog te verkopen.
Opdracht
In opdracht van de gemeentebesturen onderzoekt het team van Advies & Actualiteit in hoeverre bij de onteigening van Joods vastgoed en bij het rechtsherstel in deze steden sprake is geweest van verwijtbaar handelen door het toenmalige gemeentebestuur. Ook zal hierbij de vraag worden gesteld naar verschillen en overeenkomsten met eerder onderzochte Nederlandse gemeenten. Onze onderzoekers zullen de beleidskeuzes en de uitvoering daarvan per stad reconstrueren. De Duitse Verkaufsbücher, de gemeentearchieven, kadasters, de (archief)collecties van het Nederlands Beheersinstituut en het Joods Monument zijn de belangrijkste bronnen. Daarnaast nemen we contact op met lokale Joodse organisaties en historische verenigingen die ons verder kunnen helpen bij de reconstructie. Ook persoonlijke verhalen en informatie zijn van harte welkom.
Resultaten
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn duizenden panden van Joodse burgers door de bezetter onteigend en doorverkocht. Na de oorlog zagen de teruggekeerde eigenaren of hun nabestaanden zich bij de restitutie in een aantal steden met langdurige procedures en soms hoge kosten geconfronteerd. Ons beeld van deze bijna vergeten onteigeningen en het proces van rechtsherstel is onvolledig en kent aanzienlijke verschillen per stad. WO2-experts aan de Radboud Universiteit Nijmegen onderzoeken de omvang van het onteigeningsvraagstuk voor de betreffende sten en willen vooral ook licht werpen op het handelen van de gemeente na de bevrijding in het proces van rechtsherstel voor Joodse burgers en hun nabestaanden. Op basis van dit onderzoek kunnen keuzes gemaakt worden in de omgang met deze zwarte bladzijde in de stadsgeschiedenis.
Contact
E-mail: wim.vanmeurs [at] ru.nl
Telefoonnummer: 024-3611811