Samen wonen, samen leven, samen zorgen: vitale gemeenschappen transformeren de langdurige zorg

De toenemende vergrijzing en steeds grotere druk op (in)formele zorg vraagt om alternatieve oplossingen op het gebied van wonen, zorg en welzijn. In Nederland zijn nieuwe gemeenschappen in opkomst waarin diverse groepen, inclusief ouderen met een intensieve zorgvraag, kunnen wonen en daarbij passende zorg en ondersteuning op maat ontvangen. Uitgangspunten zijn: het stimuleren van samenredzaamheid, eigen regie en aansluiten bij voorkeuren, behoeften en levensgeschiedenis van cliënten die langdurige zorg en ondersteuning nodig hebben in het dagelijks leven. Voorbeelden van deze woonzorggemeenschappen zijn hofjes, gemeenschappelijk wonen, intergenerationeel wonen of vitale gemeenschappen.

Dit project is ontstaan vanuit een tweedaagse Toekomstverkenning die de projectgroep heeft georganiseerd met 72 maatschappelijke actoren uit zorg- en
welzijnsorganisaties, gemeenten, burgerinitiatieven, zorgverzekeraars, woningbouw, bedrijven en ministerie. Hieruit bleek dat zij enthousiast zijn over woonzorggemeenschappen maar tegelijkertijd nog veel belemmeringen ervaren om deze te realiseren. 

Kennis ontbreekt over karakteristieken, voor welke doelgroepen deze initiatieven geschikt zijn en wat de impact is op het dagelijks leven van bewoners, hun naasten, medewerkers en de bredere sociale context, zoals de wijk waar de woonzorggemeenschap gelokaliseerd is. 

De hoofddoelstelling van dit project is meer inzicht verkrijgen in onderliggende werkingsmechanismen en voorwaarden voor de implementatie van succesvolle woonzorggemeenschappen in de langdurige zorg. Dit is essentieel voor het informeren van toekomstig beleid, en het bevorderen van kwaliteit van leven voor de bewoners en het versterken van de betrokkenheid van de gemeenschap.

Het project start (Fase 1, maand 1 – 9) met een landelijke inventarisatie van initiatieven die een woonzorggemeenschap hebben toegepast in praktijk. Vanuit een interdisciplinair wetenschappelijk perspectief ontwikkelen we criteria waar we initiatieven op kunnen ijken en typerende kenmerken in kaart kunnen brengen. 

In Fase 2 (mnd 10-24) genereren we inzicht in randvoorwaarden voor de implementatie van succesvolle woonzorggemeenschappen. Met een vragenlijst uitgezet onder de landelijke initiatieven onderzoeken we fysieke, sociale en organisatorische aspecten van woonzorggemeenschappen in de langdurige zorg. Met diepte-interviews bij een selectie onderzoeken we de perspectieven van belangrijke stakeholders, zoals oprichters, bewoners en hun naasten, burgers, medewerkers, zorg- en welzijnsorganisaties, gemeenten, partijen betrokkenen bij de bouw (e.g. woningbouw, projectontwikkelaar). 

In Fase 3 (mnd 12-48) voeren we actie-gericht onderzoek uit naar de (door)ontwikkeling, betekenis en impact van woonzorggemeenschappen bij 4 geselecteerde initiatieven van de medeaanvragers. Deze zijn gekozen vanuit de Toekomstverkenning en bestrijken een divers palet aan woonzorggemeenschappen in de langdurige zorg. Inzichten worden vertaald naar een inspiratiewijzer met mogelijke interventies voor andere initiatieven o.b.v. een mini-delphi studie.