Afgelopen jaren is het mentaal welzijn van jongeren verslechterd. De hulp en steun voor jongeren loopt doorgaans via jeugdzorg. Echter hebben middelbare scholen hier ook een verantwoordelijkheid in binnen het kader van hun vormingstaak. Deze taak houdt in dat scholen jongeren helpen bij hun persoonlijke ontwikkeling (vorming), inclusief zingeving. Aandacht voor vorming en zingeving draagt bij aan mentaal welzijn. Scholen hebben dus in kader van hun vormingstaak de mogelijkheid om het mentaal welzijn van jongeren te ondersteunen, met name door aandacht te geven aan zingeving.
Echter weten scholen vaak niet hoe zij het welzijn van leerlingen kunnen ondersteunen door middel van vorming en zingeving. Dit onderzoek tracht daarom in kaart te brengen wat het verband is tussen de mentale problemen van middelbare scholieren, de zingevingsthema’s die hen bezighouden en de wijze waarop scholen hun vormingstaak invullen. Daarnaast wordt onderzocht op welke wijze middelbare scholen structureel aandacht kunnen besteden aan zingeving en vorming, zodat het mentaal welzijn van scholieren verbetert.
Onderzoeksvraag
Hoe verhouden de mentale problemen en zingevingsthema’s die onder middelbare scholieren spelen zich tot de vormingstaak van middelbare scholen, en welke aandachtspunten zijn van belang bij de praktische vormgeving van ondersteuning op deze gebieden?
Om deze vraag te beantwoorden wordt relevante literatuur verzameld, worden schoolleiders ondervraagt middels een enquête en worden leerlingen geïnterviewd. Tot slot wordt samen met scholen en andere belanghebbenden een programma opgesteld dat middelbare scholen kunnen gebruiken om meer aandacht te geven aan zingeving en persoonsvorming, om zo het welzijn van hun leerlingen te ondersteunen.
Resultaten
Publicatie 1: Moor, L. de, Kregting, J & Schilderman, H. (2024). Geestelijke verzorging op middelbare scholen. Literatuuronderzoek (External repport, no. 676). Nijmegen: Kaski
Samenvatting van deze publicatie:
Dit literatuuronderzoek richt zich op de vraag: Op welke wijze en in welke mate kan geestelijke verzorging op middelbare scholen een bijdrage leveren aan de onderkenning van zingevingthema’s bij leerlingen en binnen de doelstelling van persoonsvorming daardoor bijdragen aan het mentale welzijn van leerlingen in het middelbaar onderwijs?
Ter beantwoording van deze vraag zijn beleidsdocumenten en wetenschappelijke literatuur bestudeerd omtrent zingeving en vorming op school, het effect daarvan op het mentaal welzijn van leerlingen, en de werking van geestelijke verzorging in Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Resultaten tonen aan dat zingeving als onderdeel en voorwaarde kan worden gezien voor persoonsvorming, en dat aandacht voor zingevingthema’s bij leerlingen binnen het kader van persoonsvorming kan bijdragen aan hun mentale welzijn. De specifieke zingevingsthema’s die bij leerlingen spelen zijn in kaart gebracht, alsook bestaande vormen van begeleiding hierbij vanuit school en jeugdzorg. Die blijken momenteel ontoereikend. Om de begeleiding vanuit school te versterken, blijkt de inzet van geestelijke verzorging kansrijk vanwege haar unieke expertise en competenties.
Publicatie 2: Moor, L. de & Kregting, J. (2025). Mentaal welzijn, zingeving en vorming op school. (External report, no 674). Nijmegen: Kaski
Samenvatting van deze publicatie:
Dit project heeft middels een vragenlijstonderzoek onder 190 schoolleiders en bestuurders van Nederlandse middelbare scholen in kaart gebracht welke mentale problemen en zinge-vingsvragen er onder middelbare scholieren spelen, en op welke vormingsdoelen scholen focussen bij het ondersteunen van hun leerlingen op deze gebieden. Verder is geïnventari-seerd in hoeverre er draagvlak bestaat onder schoolleiders en bestuurders om binnen de school te werken aan mentaal welzijn, zingeving en vorming, welke barrières hierbij bestaan en welke verbeteringen hierbij wenselijk zijn. Er zijn verschillen vastegesteld tussen groepen scholen op basis van levensbeschouwing, opleidingsniveau, vestigingsplaats en het aantal leerlingen met een migratieachtegrond. Resultaten tonen aan dat schoolleiders en bestuurders mentale problemen en zingevingsvragen onder hun scholieren herkennen en inzien dat deze zaken met elkaar samenhangen en ook met de vormingsdoelen van de school. Zij zijn dan ook van mening dat hun scholen de verantwoordelijkheid hebben om mentaal welzijn, zingeving en vorming bij leerlingen te bevorderen. Minimaal de helft van de scholen schenkt aandacht aan zingeving, en schoolleiders en bestuurders zijn van mening dat hier nog meer aandacht naartoe moet gaan ten behoeve van het mentaal welzijn van leerlingen. Thema’s waarop meer gefocust moet worden hebben voornamelijk betrekking op het vinden van levensdoelen, de omgang met anderen en het functioneren in de maatschappij. Daarnaast willen scholen zingeving, vorming en welzijn binnen de reeds bestaande onderwijsactiviteiten stimuleren. Dit vereist dat de expertise en het takenpakket van schoolpersoneel wordt uitgebreid en dat er binnen bestaande vakken en gesprekken met belanghebbenden meer aandacht wordt besteed aan zingeving en persoonsvorming.
