Waarom de studie Continentale Filosofie: Fenomenologie, Hermeneutiek en Psychoanalyse in Nijmegen?

Drie actuele stromingen

Continentale Filosofie wordt veelal gebruikt om verschillende hedendaagse filosofische stromingen uit het Europese continent aan te duiden. Het is een type denken dat zich op de geesteswetenschappen – meer dan op de natuurwetenschappen – concentreert; op cultuur, literatuur, poëzie, kunst. In deze masterspecialisatie worden vraagstukken vanuit drie stromingen benaderd: de fenomenologie, de hermeneutiek en de psychoanalyse.

1. Fenomenologie

De fenomenologie vormde zich rond de vorige eeuwwisseling. Een fenomeen betekent in de filosofie ‘dat wat verschijnt’. Klassiek werd dat onderscheiden van de dingen die er echt zijn; iets kan op een andere manier verschijnen dan dat het daadwerkelijk is. In de fenomenologie bestaat dat onderscheid niet meer: de manier waarop we de wereld kennen, is altijd door de manier waarop ze aan ons verschijnt. Hoe doet de wereld zich aan ons voor? Wat zien we eigenlijk in die wereld?

2. Hermeneutiek

De hermeneutiek vond zijn oorsprong in de 19e eeuw en raakte in de 20e eeuw nauw verbonden met de fenomenologie. Hermeneutiek is de kunst van de interpretatie en doet zich overal voor waar je iets niet volledig begrijpt. Bijvoorbeeld omdat je niet alle kennis of gegevens tot je beschikking hebt. Wat betekent het dat de werkelijkheid altijd geïnterpreteerd wordt? Wat zegt dat over onze verhouding tot de werkelijkheid? Wie zijn wij daarin en wat is de werkelijkheid daarin?

‘Wanneer we praten over de wereld om ons heen, is onze eerste veronderstelling dat het bestaat. Maar wat bedoelen we daar in vredesnaam mee? De metafysica probeert daar in algemene zin iets over te zeggen: is er iets dat alle dingen die bestaan met elkaar delen?’

- Gert-Jan van der Heiden, hoogleraar Metafysica

3. Psychoanalyse

De psychoanalyse ontstond aan het einde van de 19e eeuw en is door de 20e eeuw heen in gesprek met de fenomenologie en hermeneutiek. De psychoanalyse handelt onder meer over het onderbewuste. Hoe beïnvloedt het onbewuste de manier waarop de werkelijkheid aan ons verschijnt? Dit onderbewuste is volgens Freud seksueel van aard. Wat is dat eigenlijk: seksualiteit? Hoe verhoudt dat wat we normaal noemen, zich tot de psychopathologie en wat is de status van de begrippen waarmee we de psychopathologie beschrijven?

‘Het is niet zozeer Freuds nadruk op seksualiteit als zodanig, als wel de intrinsieke band tussen seksualiteit en de bijbehorende pathologiën (de zogenaamde Perversies of parafilieën) die een deconstructie mogelijk maakt van de ideologische tegenstelling tussen ‘normaliteit’ en pathologie. Dat kenmerkt zowel de filosofische als een deel van de psychoanalytische traditie.’

Philippe Van Haute, hoogleraar Wijsgerige Antropologie

Hedendaagse debatten

Tijdens de masterspecialisatie ‘Continentale Filosofie: Fenomenologie, Hermeneutiek en Psychoanalayse’ ga je onder meer met de volgende hedendaagse debatten aan de slag:

Taal en waarheid

Hoe verhouden taal en waarheid zich tot elkaar en waarom speelt de vraag naar de (poëtische en literaire) taal zo'n belangrijke rol in de huidige debatten in de metafysica en de wijsgerige antropologie? Waarom is innovatief en evocatief taalgebruik belangrijk voor het denken? Tot welke opvatting van waarheid leidt dit? In discussie met posities vanuit de hermeneutiek, de psychoanalyse en de deconstructie worden deze vragen aan de orde gesteld.

Metafysica en metafysicakritiek

Wat is metafysicakritiek? Is er nog een plaats voor de metafysica en de ontologie na de omvattende kritiek die hierop is de recente geschiedenis van de filosofie is gegeven? Wat zijn de hoofdvragen voor een metafysica vandaag? Hoe kunnen de begrippen van contingentie, pluraliteit, gebeurtenis en potentialiteit vandaag nog begrepen worden?

Psychoanalyse

Hoe heeft de psychoanalyse ons denken over de mens beïnvloed? Welke nieuwe modellen van de psychoanalyse kunnen er worden ontwikkeld en welke kritiek op en begrip van het subject kan men, geïnspireerd door de psychoanalyse, geven? Op welke wijze is de psychoanalyse een illustratie van de manieren waarop verschillende vormen van subjectiviteit in de loop van de geschiedenis tot stand komen?