Ervaringen
De master leert om buiten de lijntjes te kijken: de navigators kunnen evengoed meepraten over de milieudoelen, als over de organisatieverandering.
- Opleiding
- Science for Sustainability
Industrieel ontwerper Sjors Witjes, één van de aanjagers en opleidingsdirecteur van de nieuwe masteropleiding, noemt een heel scala voorbeelden waarmee het spaak is gelopen. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld hebben veel bedrijven moeite om het korte-termijndoel – belangen van aandeelhouders – te laten rijmen op de roep van maatschappelijke organisaties die wijzen op de klimaaturgentie. ‘De aandacht voor duurzaamheid is weer dalende, terwijl de bosbranden in Californië heviger zijn dan ooit. Deze trend zien we overkomen naar Europa en Nederland. Hoe krijgen we het tij gekeerd?’
Het antwoord zit deels besloten in de mensen die binnen de nieuwe tweejarige master Science for Sustainability worden opgeleid. Witjes: ‘Die mensen noemen we sustainability navigators, zij zijn de wegwijzers naar de toekomst, die kunnen helpen bij de noodzakelijke transities. De master leert om buiten de lijntjes te kijken: de navigators kunnen evengoed meepraten over de milieudoelen, als over de organisatieverandering.
Twee faculteiten hand in hand
Opleidingscoördinatrice Desiré Dekker noemt als voorbeeld de afvalreductie. ‘Dat begint al vanaf het begin van de productiecyclus: hoe een product zó te ontwikkelen dat het aan het einde van de levenscyclus zo min mogelijk impact heeft op het milieu.’ Daar is dus technische kennis voor nodig, om bijvoorbeeld de afvaldruk in een bepaald milieu te kunnen meten. ‘Maar je kunt dit niet implementeren zonder kennis over organisatieverandering.’ Daarom gaat in deze master de bètafaculteit hand in hand met de faculteit managementwetenschappen.
En de samenwerking gaat verder: ook bedrijven en andere organisaties zijn aangehaakt: die hebben meegedaan in het ontwerp van de master en leveren gastdocenten. ‘Je kunt wel allerlei mooie dingen bedenken, maar je moet het ook kunnen uitleggen en organisaties daarin meekrijgen’, zegt Dekker. ‘Navigators begrijpen tegen welke hobbels je in de praktijk kunt aanlopen.’
‘Dit is de eerste keer dat deze faculteiten formeel samenwerken aan een masteropleiding van deze aard. Daarmee willen we de verschillende kennisgebieden met elkaar verbinden’, verklaart Sjors Witjes. Naast programmadirecteur van de master Science for Sustainability is hij ook universitair hoofddocent Organizational Circularity & Sustainability bij de faculteit der Managementwetenschappen.
Mooie plannen sneuvelen
Sjors Witjes legt uit dat theorie en praktijk te ver uit elkaar lopen. Ondanks dat bijvoorbeeld op papier mooie en door theorie gevoede subsidieregelingen voor zonnecellen zijn bedacht, loopt het alsnog spaak. ‘Er wordt tussentijds te weinig gereflecteerd op de weerbarstige praktijk, en zo kan de uitvoering alsnog mislopen vanwege een overbelast energienetwerk.’ Op tijd terug naar de tekentafel, aldus de aanbeveling van Witjes. En de op te leiden navigators zijn de noodzakelijke schakels tussen die werelden van kennis en uitvoering.
Die schakels worden in het veld node gemist, weet Desiré Dekker. Daarom doen de publieke en private organisaties ook graag mee aan de opleiding, en daarom ook heeft de masteropleiding het noodzakelijke NVAO-keurmerk gekregen: de op te leiden navigators – gemikt wordt op veertig tot zestig studenten – worden niet werkloos. Dekker is hoopvol, mede gevoed door de vele contacten die ze al in het veld heeft gelegd. ‘Er is veel vraag naar mensen die de bruggen kunnen slaan.’
Veel interesse tijdens open dagen
De nieuwe master Science for Sustainability, die dus in september 2025 van start gaat aan de Radboud Universiteit, combineert kennis uit de management- en bètawetenschappen om studenten op te leiden tot duurzaamheidsnavigatoren. In het artikel "Nieuwe duurzaamheidsmaster mikt op gamma- én bètastudenten" van Voxweb geeft de opleidingsdirecteur aan dat het in ieder geval niet ontbreekt aan interesse voor de nieuwe master. ‘Tijdens de laatste open dag zat de zaal twee keer vol, met zowel Radboudstudenten als geïnteresseerden van andere universiteiten.’
Artikel bevat elementen uit publicaties van Radboud Recharge (september 2024), Voxweb (februari 2025) en TechGelderland (januari 2025)
Vooral als het gaat om complexe problemen zoals klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit hebben we al onze disciplines nodig - van economie en recht tot ethiek en communicatiewetenschappen.
- Opleiding
- Science for Sustainability
"Jaren geleden, in de jaren 1980, als lid van de Universiteitsraad, nam ik ook deel aan discussies over onze katholieke identiteit. Jan Peters, destijds lid van het College van Bestuur, opende echt mijn ogen. Hij zei dat identiteit niet gaat over wat je exclusief maakt, maar over wat je verbindt, de waarden die je deelt. Als ik aan de Radboud Universiteit denk, denk ik aan waarden zoals respect voor anderen en vergeving. Met respect bedoelen we meestal respect voor anderen. En terecht natuurlijk, maar als het gaat om de identiteit van de universiteit zou ik ook graag zien dat respect voor de natuur, voor onze leefomgeving, wordt opgenomen."
Duurzaamheid als kernwaarde
"Naast de focus op diversiteit en inclusie waren verschillende deelnemers aan mijn sessie het met me eens dat aandacht voor duurzaamheid een onderdeel van onze identiteit moet zijn. In recente jaren heeft de universiteit zich al toegewijd aan deze koers, met campagnes zoals 'Je bent nodig' en de Radboud Impact Dag, evenals door het aanstellen van een duurzaamheidsmanager. Een moedige keuze, waar ik als natuurwetenschapper alleen maar applaus voor kan geven. De universiteit durft eindelijk haar stem te laten horen.
Dankzij de beslissing om duurzaamheid op te nemen in alle curricula van de Radboud Universiteit kunnen we studenten trainen om kritisch te reflecteren op de effecten die ons gedrag kan hebben op onze omgeving, zodat ze hier later in hun leven ook over kunnen nadenken, in plaats van klakkeloos de golf van het grote geld te volgen."
Onderzoek naar milieurisico's
"Er is altijd een periode van wetenschappelijke en algemene onzekerheid tussen het moment waarop je een sociale activiteit onderneemt, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen, en het moment waarop duidelijk wordt dat deze activiteit ook schadelijke effecten heeft. Hoe gaan we om met deze onzekerheid? Wat mij betreft zouden we ons moeten laten leiden door respect voor de natuur, en niet door ons soms misplaatste vertrouwen dat we alle risico's met wetenschap kunnen elimineren. In het kader van ons onderzoek betekent dit meer nadruk op mogelijke scenario's in plaats van op wat we al weten. Hierdoor kunnen we begrijpen wat de risico's zijn en vooruitlopen op eventuele schade.
Neem bijvoorbeeld medicijnen. Medicijnresten dringen via afvalwater het milieu binnen, met nadelige effecten op vogels en vissen, onder andere. Als ondernemers vanaf het begin van het productieproces rekening hielden met deze gevolgen, zouden ze hiermee rekening kunnen houden, bijvoorbeeld door op zoek te gaan naar medicijnen die gemakkelijker afbreken. Dit gebeurt al, maar het zou veel systematischer kunnen."
Een transdisciplinaire toekomst
"Met onze expertise in zoveel disciplines en de bijdrage van zoveel jonge mensen kan de Radboud Universiteit een pionier worden in het creëren van een duurzamere samenleving. Vooral als het gaat om complexe problemen zoals klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit hebben we al onze disciplines nodig - van economie en recht tot ethiek en communicatiewetenschappen."
Ad Ragas is nauw betrokken bij de nieuwe masteropleiding Science for Sustainability en werkzaam als hoogleraar Environmental Science en directeur onderwijs van het onderwijsinstituut voor Biowetenschappen aan de Radboud Universiteit.