Programma en docenten
Ben jij de leukste thuis, of word je juist een beetje moe van al die grappenmakers om je heen? Om te snappen waarom humor soms zo fijn en soms juist zo irritant is, helpt het om een beetje uit te zoomen. Want humor is zoveel meer dan lekker lachen. Humor gaat over grenzen en over relaties, over wie je bent en waar je voor staat. Het raakt aan de kern van ons bestaan en verdient juist daarom ook af en toe een kritische blik.
Inleiding: humor bestuderen – dr. Ivo Nieuwenhuis (26 oktober, 19:30 - 21:15u)
Humoronderzoeker: hoe word je dat eigenlijk? Deze vraag krijgt de spreker van vanavond geregeld voorgelegd. Het is op zich geen vreemde vraag, want een opleiding tot humorwetenschapper bestaat niet. Dit openingscollege, in een reeks die poogt om het fenomeen humor nader uit te diepen en van verschillende kanten te belichten, zal daarom beginnen met het in kaart brengen van het veld van de humorstudies. Welke wetenschappelijke disciplines houden zich allemaal bezig met humor? En hoe lang doen zij dat al? En hoe definiëren al die verschillende wetenschappers humor? Spreken ze wel altijd dezelfde taal wanneer het om humor gaat?
Het was maar een grapje: mediarellen en schandalen rond humor – dr. Ivo Nieuwenhuis (23 november, 19:30 - 21:15u)
Humor is om te lachen, zo luidt het cliché. Maar mensen kunnen zich er ook enorm kwaad over maken. Van Wim Sonnevelds Frater Venantius tot Koot en Bies Tegenpartij en Youp van ’t Heks ‘pisnicht’ – stuk voor stuk vormden ze de aanleiding van een fikse rel. Een publieke woede-uitbarsting over humor vertelt ons veel over de tijdsgeest, en hoe die soms ineens omslaat. Aangevuurd door de (sociale) media kan de spanning dan hoog oplopen. In die cocktail van veranderende normen en waarden, hoge kijkcijfers en een sensatiebeluste pers is een humorschandaal snel geboren. In dit college duiken we dieper in enkele van deze schandalen, op zoek naar de verandering en continuïteit binnen de Nederlandse samenleving sinds de jaren vijftig.
De sociale psychologie van humor – dr. Madelijn Strick (2 november, 19:30 - 21:15u)
Wat is de oorsprong van humor? Hoe schadelijk zijn discriminerende grappen? Deze en andere vragen komen aan de orde in dit college, waarin we ingaan op de sociale functies van humor. Als je de psychologische literatuur overziet, zie je dat humor grofweg vier functies heeft: 1. Insluiten en uitsluiten, of het trekken van groepsgrenzen; 2. Uitdrukken van superioriteit of juist nivelleren van hiërarchie; 3. Ontspannen en doorbreken van sociale normen; 4. Afstand nemen van situaties en het reguleren van emoties. We bespreken deze functies aan de hand van psychologische experimenten en praktijkvoorbeelden, en we gebruiken deze inzichten om een dieper begrip te krijgen van de effecten van humor in onze sociale omgeving.
Humor en religie – prof. dr. Paul van der Velde (9 november, 19:30 - 21:15u)
Het is niet de eerst combinatie waar we aan denken. Humor en religie lijken elkaar soms zelfs uit te sluiten. Toch is dat beslist niet over de hele wereld zo. Het was ook niet altijd zo in de geschiedenis. Persiflage, dubbelzinnigheden, gewaagde liedjes... Toch is het vreemd, gerespecteerde religies met een lange traditie zouden hier toch tegen moeten kunnen. Sterker nog: kan de omgang met humor de religieuze overtuiging niet versterken? Er zijn beslist verhalen en vermeend heilige woorden die mogelijk ooit humoristisch waren bedoeld, maar inmiddels helemaal serieus worden genomen. De presentatie wordt met name geïllustreerd met voorbeelden uit Azië en uit het volkse Brabantse katholicisme.
Humor en het recht op vrije meningsuiting – prof. dr. Thomas Mertens (16 november, 19:30 - 21:15u)
In dit college wordt uitvoerig stilgestaan bij het mensenrecht van de vrije meningsuiting. Dat recht maakt deel uit van een cluster van rechten dat we zullen verkennen. Het recht kent (ook) verschillende zogeheten beperkingsgronden. Ook die komen aan de orde. Een van die gronden is smaad en de aantasting van de goede naam. Vertrekkend vanuit een aantal rechtszaken waarin geoordeeld werd dat er sprake was van smaad of aantasting van de goede naam, wordt vervolgens bekeken in hoeverre vormen van humor al dan niet onder deze beperkingsgrond kunnen vallen of juist niet behoren te vallen.