Gastcolleges Duitse Taal en Cultuur

In deze gastles/workshop vergelijken we Duitsland en Nederland met elkaar: de ligging, de bevolking, de cultuur en de geschiedenis, zoals we die aan de Radboud Universiteit onderzoeken. De vergelijkingen tonen verwantschap aan, maar ook verschillen. Beide aspecten zijn van invloed op de beeldvorming en op de samenwerking van Duitsers en Nederlanders.

De gastles begint met een videoclip, waarin de thema’s kort worden gepresenteerd. En na een plenaire bespreking gaan we in een workshop in kleine groepen met de verschillende aspecten aan de slag: naast feiten (zoals ligging en bevolkingsdichtheid) onderzoeken we in de workshops de gevolgen die deze feiten hebben voor de samenleving en het gedrag. Ook de geschiedenis van de landen heeft invloed op het gedrag, net zoals de eeuwenlange samenwerking ons onderlinge gedrag mede bepaalt. Tot slot presenteren de groepen dit soort inzichten voor de klas.

Gastdocenten: Henning Meredig en prof. dr. Paul Sars

Niveau: vanaf 3 havo/vwo

Mogelijke didactische accenten naast taal- en cultuurverwerving: De nabijheid van beide landen maakt ons gevoeliger voor beeldvorming en vooroordelen; het beeld van de ander maakt ook een scherper zelfbeeld mogelijk; verwantschap en verschil maken ons ideale partners in de handel of Europese politiek.

NB: In overleg met de vo-docenten kan de les een uur of een dubbel uur duren, resp. in het Duits of Nederlands plaatsvinden.

Aan de Radboud Universiteit onderzoeken we de levensgeschiedenis van Felix en Gerda Oestreicher en hun drie kinderen Beate, Helly en Maria. Omdat vader Felix regelmatig berichten over de kinderen aan zijn familieleden stuurt (hij noemt ze ‘Drillingsberichte’) kunnen we de ontwikkeling van de meisjes precies volgen. Het Duitse joodse gezin vlucht in 1938 voor de nazi’s vanuit Tsjechië naar het veilige Nederland. Maar wanneer de nazi’s in 1940 ook Nederland bezetten, komt het gezin in de verdrukking. De kinderen kunnen niet naar school, krijgen thuis les van de ouders. In de berichten lezen we hoe ze zich aanpassen aan de nieuwe situatie en op foto’s zien we hoe ze les krijgen en spelen. In tekeningen laten ze hun fantasie zien. In 1943 wordt het gezin opgepakt en gedeporteerd. De ouders sterven aan de gevolgen van het concentratiekamp. De meisjes overleven, keren terug naar Nederland, gaan studeren en worden succesvol in kunst en wetenschap. Op basis van ons onderzoek hebben we met een internationaal team van didactici en vo-docenten vier werkschriften gemaakt, zowel Duitstalig als Nederlandstalig, voor lessen Duits en Nederlands. Tijdens de gastlessen presenteren we het lesmateriaal aan de hand van de personen Felix, Gerda en de kinderen. We vertellen iets over ons spannende onderzoek om vervolgens samen met de leerlingen enkele opdrachten uit het eerste werkschrift te maken, in groepjes of klassikaal.

Gastdocenten: dr. Claudia Daiber en prof. dr. Paul Sars

Niveau: vanaf 4 havo/vwo

Mogelijke didactische accenten naast taal- en cultuurverwerving: Het gaat om vluchtelingen die én Duits én Joods zijn; de kinderen moeten Nederlands leren en ons land leren kennen; ze mogen niet naar school maar krijgen thuis les: ze tonen nieuwsgierigheid en veerkracht; hun doorzettingsvermogen wordt juist in moeilijke omstandigheden door hun ouders gestimuleerd.

NB: In overleg met de vo-docenten kan de les een uur of een dubbel uur duren, resp. in het Duits of Nederlands plaatsvinden. 

Lesmateriaal (werkschriften) is tegen verzendkosten gratis te bestellen via PUC. 

„Lassma Viktoriapark gehen, Lan." – Als jongeren in grote Duitse steden met elkaar communiceren, dan klinkt dit vaak anders dan het Duits dat wij uit schoolboeken of uit het nieuws kennen. Zoals straattaal heeft deze manier van spreken – in het Duits Kiezdeutsch genoemd – een slechte reputatie. In dit taalkundige gastcollege onderzoeken wij, hoe Kiezdeutsch zich ontwikkeld heeft, wie het eigenlijk spreekt en waarom dit soort van taalgebruik als “slecht Duits” wordt gezien. Wij bespreken ook de manier van taalkundig onderzoek die nodig is om dergelijke vragen te beantwoorden en in hoe verre deze discussie ook in Nederland en andere Europese maatschappijen wordt gevoerd.

Gastdocent: Dr. Eva Knopp

Niveau: 4/5 havo/vwo

Leerdoelen:

• Uitbreiden van taalbewustzijn in het Duits (en het Nederlands);
• Kennismaking met een hedendaagse taalvariant van het Duits;
• Introductie in taalkundig en sociolinguïstisch onderzoek;
• Samenhang tussen maatschappelijke ontwikkelingen en taalgebruik herkennen en bespreken.

Duitsland is een immigratieland. In 2022 had bijna een kwart van de Duitse bevolking (24,3%) een officieel gedocumenteerde migratiegeschiedenis: de ervaring van migratie maakt dus deel uit van de samenleving. Er wordt ook over een postmigrante samenleving gesproken. Postmigrant staat voor het proces van participatie in de samenleving nadat immigratie heeft plaatsgevonden. Wat dit betekent en welke ervaringen erbij horen, is te ontdekken in de hedendaagse Duitstalige literatuur. Er zijn talrijke voorbeelden die ons uitnodigen om onze gebruikelijke kijk op de cultuur en taal van het buurland te herzien. Het gastcollege toont mogelijkheden van taal- en cultuurreflexief leren met en over literatuur.

Gastdocent: Dr. Yvonne Delhey

Niveau: 4/5 vwo

Leerdoel: Het doel is een gedifferentieerd bewustzijn van taal(en) en cultuur(en) te ontwikkelen.

In het Engels kan je met teacher zowel vrouwelijke, mannelijke als non-binaire mensen aanspreken. Dit is ook in het Nederlands het geval bij het woord docent, … of niet? Waarom is het in het Duits dan zo moeilijk en wordt er van Lehrpersonen, Lehrern und Lehrerinnen, LehrerInnen, Lehrer_innen of Lehrer*innen gesproken? En überhaupt, welk persoonlijk voornaamwoord moet je in het Duits voor een non-binaire persoon gebruiken?

In dit gastcollege, bespreken we inclusief taalgebruik oftewel gendergerechte Sprache in het Duits en het maatschappelijk debat omtrent dit onderwerp in de Duitstalige landen. Verder zoomen wij in op de rol die taalwetenschappelijk onderzoek kan spelen om verborgen vooroordelen bloot te leggen en de Duitse taal inclusiever te maken. Wij zullen hiervoor ook vergelijkingen met het Engels en het Nederlands maken.

Gastdocent: Dr. Eva Knopp

Niveau: 4/5 havo/vwo

Leerdoelen:

• Leesbegrip m.b.t. inclusief taalgebruik in het Duits;
• Uitbreiden van taalbewustzijn in het Duits (en het Nederlands en het Engels);
• Introductie in taalkundig en sociolinguïstisch onderzoek;
• Samenhang tussen maatschappelijke ontwikkelingen en taalgebruik herkennen en bespreken.