Gastcolleges Griekse en Latijnse Taal en Cultuur: Academia

Tafelschikking en etiquette (Romeins)

In het college wordt ingegaan op de bronnen die wij ter beschikking hebben over liggend eten in de Romeinse wereld. Zo ontstaat een beeld van de praktijk van het eten door de combinatie van teruggevonden eetkamers en hun inrichting en hetgeen in de antieke literatuur te lezen is over hoe het er tijdens maaltijden aan toe ging.
Door: Prof. dr. Stephan Mols

Romeins wonen: Huizen in Herculaneum

Tijdens het college wordt een beeld geschetst van de verschillende typen woningen in Herculaneum en hun inrichting, waarbij zowel aandacht wordt geschonken aan kleine arbeiderswoningen als aan de grote patriciërshuizen met uitzicht op de Golf van Napels.
Door: Prof. dr. Stephan Mols

Ostia: leven en wonen in de havenstad van Rome.

Vanaf de eerste eeuw v.Chr. groeit Ostia uit tot een grote havenstad voor de bevoorrading van Rome. In het verhaal wordt ingegaan op de geschiedenis van de stad en komt aan de orde hoe het was om in die rumoerige en bedrijvige stad te werken en te leven.
Door: Prof. dr. Stephan Mols

Baden in weelde

In de Romeinse wereld waren openbare baden (thermen) ongekend populair. “Baden, wijn en de liefde slopen onze lichamen maar maken het leven wel de moeite waard” was in Rome al te lezen op een grafsteen uit de eerste eeuw. De Romeinse badcultuur kwam in Campanië tot grote bloei. Niet alleen openbare baden rond de baai van Napels, maar juist ook de privébaden van de elite speelden een belangrijke rol bij technische innovaties. Uitgerust met vloer- en wandverwarming en stromend water getuigen die privébaden van grote luxe en verfijning – of van decadentie, zoals sommige critici in de Oudheid al meenden.
Door: Dr. Nathalie de Haan

Goden en helden te kijk gezet

In Griekse tempels zijn zeer vaak afbeeldingen te zien van episodes uit de Griekse Mythologie. Tijdens het college worden verschillende voorbeelden hiervan behandeld in een chronologisch overzicht en wordt ingegaan op de achterliggende gedachte van de gekozen afbeeldingen.
Door: Prof. dr. Stephan Mols

Graven naar het Romeinse verleden van Nijmegen

Nijmegen is de oudste stad van Nederland. De Radboud Universiteit doet daar van oudsher onderzoek naar. Het college biedt geen overzicht van de Romeinse geschiedenis van Nijmegen, maar zoomt in op een klein deel van de stad. Aan de hand van foto's, opgravingstekeningen, scherven en andere vondsten wordt duidelijk gemaakt hoe elke opgraving nieuwe kennis oplevert van het verleden.
Door: Dr. Rien Polak

Rome en Carthago

Carthago is beroemd als dé aartsvijand van Rome. Steeds opnieuw vroeg de Romeinse senator Cato de Oudere om vernietiging van deze vijand. Hij kreeg zijn zin toen Carthago in 146 v. Chr. met de grond gelijk werd gemaakt. Toch was de relatie tussen Rome en Carthago niet altijd zo slecht. Dit college bespreekt de verschuivende relatie tussen beide steden in de eeuwen voor de verwoesting van Carthago. Bekende figuren als Hannibal en zijn olifanten passeren de revue, maar ook anonieme archeologische vondsten spelen een rol. Op deze manier zet het college je aan het denken over winnaars en verliezers in de geschiedschrijving.
Door: dr. Marleen Termeer

Goede keizers ... slechte keizers

De geschiedenis van het oude Rome lijkt gedomineerd te worden door extreem goede en slechte keizers. Dit college bekijkt de reputatie van een aantal uitgesproken heersers (Nero en Commodus, en Augustus en Trajanus) aan de hand van de manier waarop ze zichzelf presenteerden. Ook worden de reacties op de keizerlijke 'zelfbeelden' geanalyseerd.
Door: Prof. dr. Olivier Hekster

Een geschiedenis van voorbeelden

In dit college staat de rol van de (Romeinse) oudheid als voorbeeld voor latere tijden centraal. Veel aandacht gaat daarbij uit naar de manier waarop het Italiaans en Duits fascisme zich aan Rome gespiegeld hebben, en de manier waarop dat heeft doorgewerkt in de manier waarop Rome later is gepresenteerd.
Door: Prof. dr. Olivier Hekster

Een nieuwe Sappho-papyrus (2014): "Het broers gedicht")

Deze lezing biedt een kijkje in de keuken van de papyrologie. Centraal staat een papyrus die in 2014 is gepubliceerd, waarop de tekst is bewaard van een grotendeels nog onbekend gedicht van Sappho. Deze boeiende nieuwe tekst zal in detail worden besproken.
Door: Prof. dr. André Lardinois

Oedipus op de divan en tussen de indianen: Moderne interpretaties van de Oedipus mythe

Het verhaal van koning Oedipus is een van de beroemdste Griekse mythen. Maar wat kan het betekenen? Waarom het verhaal vertellen van een man die zijn vader doodt en vervolgens trouwt met zijn eigen moeder? In deze lezing zullen verschillende moderne interpretaties van de mythe van Oedipus aan bod komen, onder andere die van de psycholoog Sigmund Freud en de antropoloog Claude Lévi-Strauss, en getoetst worden aan de antieke bronnen.
Door: Prof. dr. André Lardinois

‘Niets van doen met Dionysos’? De context van de Griekse tragedies

In de oudheid bekritiseerden sommigen al de grote tragediedichters omdat zij voor hun tragedies plots zouden hebben gekozen die "niets van doen hadden met Dionysos". In deze lezing wordt ingegaan op de relatie tussen de Griekse tragedies en het religieuze festival van Dionysos, waar zij werden opgevoerd. Dit gebeurt aan de hand van de tragedie Trojaanse vrouwen van Euripides.
Door: Prof.dr. André Lardinois

Telemachus, de eeuwige zoon (over de Odyssee van Homerus)

Telemachus ontwikkelt zich in de loop van de Odyssee tot een volwassen man, maar net als hij mans genoeg lijkt om het gezag in het paleis over te nemen, komt papa thuis en hoeft het niet meer! Hoe reageert Telemachus hierop? Het antwoord op deze vraag was te lezen in een Grieks epos dat de naam Telegonie droeg. In de lezing wordt ingegaan op de ontwikkeling van Telemachus in de Odyssee en op de daden van hem en zijn broer (!) in de Telegonie.
Door: Prof. dr. André Lardinois

Klassieke filologie voor beginners: waar komen onze teksten vandaan

Griekse teksten staan keurig afgedrukt in schoolboeken en examenbundels. Voordat het zover was hebben deze teksten echter duizenden jaren afgelegd, van de vroegste uitvinding van het schrift tot de overlevering op steen, papyrus en perkament in de Griekse en Byzantijnse tijd. Deze lezing toont in vogelvlucht de lange reis van het vroegste Grieks naar de moderne tekst.
Door Dr. Floris Overduin

Water bij de wijn? Het wijnsymposium door de ogen van auteurs uit de Griekse oudheid

De Griekse Oudheid spreekt vaak tot ons in beelden van hoge cultuur: tempels als uitingen van kunst en religie, wijsbegeerte als ultiem tijdverdrijf, drama als loutering van de ziel. Maar er is meer: ook de drinkcultuur, in de vorm van het aloude en traditionele symposium, leert ons veel over het leven en denken van de Grieken. Een korte tocht langs tal van fascinerende auteurs uit de Oudheid geeft ons een heel andere kijk op de vrome Grieken.
Voor deze lezing is geen voorbereiding of voorkennis vereist.
Door Dr. Floris Overduin

Homerus: de eerste én de laatste dichter?

Homerus staat bekend als de ‘eerste dichter van het avondland’. Maar hoe zit het met de dichters en verhalen voor Homerus? En wat moeten we ons precies voorstellen bij het begrip dichter? Een zanger? Een schrijver? Deze lezing gaat in op de wonderlijke overgang van orale poëzie naar de tekst van Homerus, zoals we die hebben, met al zijn eigenaardigheden. Aan de hand van de ontdekkingen van Milman Parry en het onderzoek naar Homerus’ taal wordt geïllustreerd dat Homerus niet alleen de eerste, maar in zekere zin ook de laatste epische bard was.
Door Dr. Floris Overduin

Rekenen met de Muze: de optelgedichten van Leonides

Bij poëzie gaat het om vorm en inhoud en dat is voor de Griekse poëzie niet anders. Sommige dichters gingen echter wel heel ver in hun spel met verschillende vormen, wat tot tal van markante producten heeft geleid. In dit college passeren veel van die experimenten de revue, met bijzondere aandacht voor de korte epigrammen van Leonides van Alexandrië, een Griekse dichter uit de eerste eeuw na Christus die door middel van een soort geheimschrift zijn gedichten tot literaire en rekenkundige puzzels wist te maken.​
Door Dr. Floris Overduin

Met Martialis naar het Colosseum

In zijn eerste dichtbundel uit het jaar 80 bezingt Martialis de opening van het Colosseum door keizer Titus. De dichter geeft een indringend beeld van de spelen, inclusief typisch Romeinse humor (grappen over executies bijvoorbeeld). Verder lezen we over een keur aan wilde dieren, vechters, een zeeslag en nog veel meer.
Door: Dr. Vincent Hunink

Het oudste Griekse en Latijnse schrift

Het college beschrijft de ontwikkeling van het Griekse en Latijnse schrift. Aan de hand van tekstvoorbeelden wordt duidelijk hoe, in Myceense tijd, het lineair B als schrift functioneerde, hoe de Grieken later hun klassieke alfabet aan dat van de Phoeniciërs ontleenden, en hoe de Romeinen op hun beurt het schrift van de Grieken hebben overgenomen.
Door: Dr. Leon ter Beek

Het Romeins recht: basis van de moderne westerse samenleving

Het college beschrijft het ontstaan in Athene en met name in Rome van het stelsel rechtsregels dat diende als fundament voor de organisatie van het Romeinse rijk. Aan de hand van concrete voorbeelden wordt duidelijk dat de Romeinen de basis hebben gelegd van vrijwel alle rechtsregels die in de huidige beschaafde wereld van kracht zijn.
Door: Dr. Leon ter Beek

Romeinse declamatie

Een opleiding in de welsprekendheid was verplichte kost voor iedere jonge Romein die iets wilde voorstellen. De belangrijkste oefening in die opleiding was de declamatie: het maken van een redevoering over een van tevoren opgegeven thema. Om het werk niet te saai en niet te gemakkelijk te maken, waren deze thema’s vaak spannend of pikant: echtbreuk, moord, incest, piraten, familieruzies en hekserij komen veelvuldig voor. Op het college wordt een declamatie (in vertaling) onderzocht op haar retorisch karakter en onderliggende maatschappelijk-culturele opvattingen.
Door: Prof.dr. Bé Breij

De uitbarsting van de Vesuvius: het getuigenis van Plinius (brieven 6,16 en 6,20)

De bekende uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Chr. heeft Pompeii en Herculaneum voor later eeuwen geconserveerd. Daarover bestaan twee brieven van Plinius de Jongere (ca. 100). Ze vormen essentiële informatie over de dramatische gebeurtenissen. In de lezing komen de brieven uitvoerig aan bod. De centrale vraag in de lezing is hoe we de brieven moeten lezen: zijn ze misschien nog iets meer dan een ooggetuigenis?
Door: Dr. Vincent Hunink

Poëzie op de muren van Pompeii

In de vele duizenden graffiti op de muren van Pompeii laten ook heel wat aardige literaire citaten zien. Vergilius is ruim vertegenwoordigd, maar ook andere dichters en vele metrische teksten waarvan de dichter niet bekend is. In de lezing worden deze teksten gepresenteerd en nader geduid. Een globale kennis van Romeinse poëzie is wenselijk om de lezing goed te kunnen volgen (doelgroep dus vooral 5/6 VWO). Waarschuwing: enkele teksten bevatten grove, expliciet seksuele taal.
Door: Dr. Vincent Hunink

Het dagboek van Perpetua

In 203 na Chr. worden twee jonge, christelijke vrouwen gearresteerd: de adellijke Perpetua en de eenvoudige slavin Felicitas. Te samen besluiten zij te sterven voor hun geloof. Van Perpetua zijn unieke autobiografische aantekeningen bewaard gebleven die zij in de gevangenis schreef. Het gaat om een van de zeer zeldzame teksten uit de oudheid die is geschreven door een vrouw. Zij vertelt over haar angst en hoop, en beschrijft haar dromen en visioenen. In het college wordt geprobeerd om via de tekst meer over Perpetua te weten te komen.
Door: Dr. Vincent Hunink