In debatten over de complexiteit van een multiculturele samenleving spelen religie en gender vaak een centrale rol. Zo grijpen actuele interculturele en interreligieuze fricties vaak aan bij de invulling van gender en seksualiteit, als marker van de eigen politieke, culturele of religieuze identiteit. Of, met andere woorden: vaak wordt de omgang met seksualiteit en de verhouding der seksen aangeduid als zijnde kenmerkend voor de eigen culturele identiteit en die van de ‘ander’, en worden de culturele verschillen op dit terrein beschouwd als kenmerkend voor het onverenigbaar-zijn van de verschillende waardesystemen. Dit veronderstelde onverenigbaar-zijn wordt sinds de jaren 90 van de vorige eeuw aangeduid als clash of civilizations. Religie, en vooral de ‘vreemde’ religie (in Nederlandse media in de afgelopen decennia meestal de islam) wordt tot ‘ander’, bezien vanuit de eigen, als verlicht of seculier beschouwde samenleving. Daarbij wordt meestal voorbijgegaan aan de complexiteit van het eigen religieuze of seculiere waardesysteem (in dergelijke debatten vaak kortweg gekenschetst als “voortkomend uit de joods-christelijke traditie”, en “door de Verlichting heen gegaan”) en de historisch beladen invulling van seksualiteit en gender daarbinnen.

Binnen deze en dergelijke identiteitspolitieke discussies, bedoeld ter afbakening van de eigen culturele en/of politieke identiteit tegenover die van de ‘ander’, spelen de begrippen secularisering (ook wel: secularisatie), secularisme en postsecularisme een belangrijke rol. In de context van de hierboven aangeduide debatten en fricties heeft de term ‘multiculturaliteit’ een negatieve bijklank gekregen, als ware het een naïef ideaal uit de vorige eeuw. Het ideaal van multiculturaliteit zou een multicultureel drama zijn geworden. Tegelijkertijd is en blijft multiculturaliteit een maatschappelijk gegeven; een gegeven dat religiewetenschappers moet blijven uitdagen om op creatieve wijze na te denken over, en bij te dragen aan de realisering van levensvatbare multiculturele en multireligieuze samenlevingsvormen. Ook voor het nadenken daarover is in deze cursus ruimte.

In deze cursus onderzoeken we de context van de boven beschreven ontwikkelingen en debatten. We bestuderen verschillende opvattingen met betrekking tot gender, (post)secularisme, omgang met diversiteit, identiteitspolitiek en de rol van religie in de publieke ruimte, steeds in hun onderlinge wisselwerking, met als doel meer inzicht in de sociaal-culturele en politieke (uit)werkingen ervan.