Leugens, listige leugens en kaarten.
Prof. dr. Henk van Houtum
Een kaart is meer dan alleen een visuele weergave van de wereld; het is ook een verhaal dat een wereldbeeld uitdrukt en vormgeeft. Dan zou je verwachten dat er vele cartografische verhalen over de wereld worden verteld. Echter, een standaard wereldkaart in een Atlas vertelt voornamelijk één verhaal—het verhaal en de schaal van de natiestaat—een script dat zijn oorsprong vindt in de koloniale 16e eeuw. Sindsdien toont een wereldkaart een wereld waarin mensen worden ingedeeld in vermeend homogene groepen, weergegeven met gekleurde vakjes die omringd zijn door ononderbroken grenslijnen. Het is het beeld van ‘wij hier, zij daar’. Ookveelzeggend: migratie wordt op een standaardkaart doorgaans geïllustreerd met grote pijlen die dreigend afstormen op die staatshokjes, alsof het om een vijandige invasie gaat. De verschillen in grensbeleid, internationale relaties, historische afhankelijkheden, persoonlijke reisverhalen en ervaringen blijven vaak buiten beeld. Deze visuele representatie van de wereld is al eeuwenlang dominant in politiek, onderwijs en media, en heeft daardoor een aanzienlijke invloed op het wereldbeeld en opvattingen over grenzen en migratie. Hoewel deze kaarten zich presenteren als objectief en neutraal, is de onderliggende kaartlogica dus vooral staatscentrisch en daardoor eenzijdig: Ceci n’est pas le monde – this is not the world.
In zijn lezing, gebaseerd op zijn recente boek, Free the Map pleit Van Houtum voor een nieuw cartografisch verhaal dat deze staatscentrische visie in cartografie overstijgt. Met een knipoog naar Gerardus Mercator, die in de koloniale tijd Atlas introduceerde als symbool voor kaartcollecties, stelt hij de figuur van Hermes voor,de kleinzoon van Atlas en god van mobiliteit en menselijke verbindingen, als alternatief voor de traditionele cartografische benadering. In de lezing komen verschillende visueel aantrekkelijke, alternatieve kaarten van grenzen en migratie aan bod. Ze bieden een inclusievere, menselijke en meer dynamische kijk op de wereld, gecategoriseerd als counter-mapping, experience-mapping en connectivity-mapping. Tenslotte bespreekt Van Houtum voorbeelden van innovatieve kaartopdrachten, geschikt voor educatieve doeleinden en openbare Maplabs, die de kaart kunnen helpen bevrijden uit zijn territoriale fuik.
Geografische Geschiedenis als Geopolitiek Wapen
Luuk Winkelmolen
De geografische geschiedenis is niet neutraal; het wordt altijd geïnterpreteerd voor een bepaalde politieke agenda in het heden. Een overheid heeft de macht om voor te schrijven welke aspecten van de geschiedenis worden benadrukt of genegeerd in publieke domeinen zoals de media, maar ook in het (aardrijkskunde-)onderwijs. Het denkraam van de staat is hiermee van grote invloed op hoe we kijken naar onszelf en onze plaats in de wereld, en naar anderen; bepaalde geografische gebeurtenissen in het verleden worden gezien als belangrijk en bepalend voor de ‘nationale’ identiteit, andere gebeurtenissen in het verleden worden minder belicht, en sommige zelfs weggemoffeld.
In deze workshop onderzoeken we hoe politici in hun speeches selectief gebruik maken van de geografische geschiedenis voor hun eigen politieke agenda. De geografie van het verleden kan relatief onschuldig worden ingezet, bijvoorbeeld om een gevoel van eenheid te creëren, maar kan ook worden misbruikt om discriminatie, nationalisme en soms zelfs oorlogen te rechtvaardigen. Concreet leggen we de speeches van Boris Johnson over hoe de zogenaamde ‘val’ van het Romeinse Rijk een les zou zijn voor de EU en de nostalgie van Vladimir Poetin naar een groot Russisch rijk onder een vergrootglas. We laten zien hoe politieke verhalen over de geografie van het verleden niet 'gewoon' taal zijn—het kunnen wapens zijn in een politiek strijdtoneel.
Ontwikkelingen aan de rafelrand van snelgroeiende steden: Winnaars en verliezers in Wa en Tamale, noord Ghana
Dr. ir. Lothar Smith
Terwijl primate cities in Afrika het onderwerp zijn geweest van veel studies die inzicht proberen te krijgen in processen van mobiliteit, economische groei en sociale cohesie om vast te stellen hoe dit van invloed is op stedelijke planning, is deze aandacht voor steden van secundaire orde veel beperkter. Dit gaat voorbij aan belangrijke ontwikkelingen in de afgelopen decennia voor verstedelijking in Afrika, zoals bijvoorbeeld ook wordt aangegeven in het 2014 ESA/UN Report on Urbanization. Dit rapport toont verschillende inzichtelijke statistieken die aanzetten tot discussie over de overmatige focus op primate cities. Zo wordt bijvoorbeeld gesteld dat waar in Azië en Latijns-Amerika mega- en grote steden meer dan 20% van de totale stedelijke bevolking uitmaken, dit in Afrika veel minder het geval is, omdat in plaats daarvan stedelijke gebieden tot 500.000 meer dan de helft van de stedelijke bevolking huisvest. Als we onze aandacht richten op deze kleinere steden van een paar honderdduizend inwoners, vragen we ons af wat de belangrijkste dynamiek is die de groei en ontwikkeling - maatschappelijk, cultureel en economisch - van deze steden beïnvloedt. Een specifiek gebied om deze vraag te onderzoeken is de stadsrand, dat wil zeggen een deel van de peri-urbane ruimte, waar stad en platteland elkaar ontmoeten in een dynamische reeks processen die niet alleen indicatief zijn voor de snelheid waarmee een stad zich uitbreidt, maar ook voor de meer alomtegenwoordige manieren waarop verstedelijking op gang komt. Dit artikel doet verslag van inzichten die zijn opgedaan tijdens veldwerk aan de rand van de stad Wa in het noorden van Ghana.
Automated decision-making and Artificial intelligence (AI) at European borders and their risks for human rights
Yiran Yang
Many countries use automated decision-making (ADM) systems, often based on artificial intelligence (AI), to manage migration at their borders. What are the main ways that automated decision-making is used at EU borders? Does such automated decision-making bring risks related to human rights, and if so: which risks? This lecture will introduce a taxonomy of four types of ADM systems at EU borders: (1) automated risk assessment, (2) biometric systems and e-gates for identification and verification, (3) border surveillance, and (4) lie- and emotion detectors. I will also discuss three categories of risks of such automated decision-making, namely risks related to human rights to (1) privacy and data protection, (2) non-discrimination, and (3) fair trial and effective remedies. This lecture aims to increase public understanding of the fast development of technology and the high risks associated with AI at European borders.
Werelden in beweging: naar een decentraal en inclusief wereldbeeld / Decentering whiteness
Dr. Catherina Wilson
In de media, maar ook in het hogere en het middelbaar onderwijs, wordt voornamelijk gedacht in termen van het westen en de rest, of in termen van de ‘Global North’ en ‘Global South’. Dit zien we bijvoorbeeld in het discours rondom migratie: migranten uit de Global South willen naar de Global North volgens onze media, maar ook volgens de schoolboeken. Een ander voorbeeld is ontwikkelingshulp: Waar komt de overtuiging vandaan dat andere landen onze expertise nodig hebben om zich te ontwikkelen? Zou het eigenlijk andersom kunnen zijn?
In deze sessie gaan we op zoek naar de herkomst van dit discours, waarom we vooral de beweging van zuid naar noord zien, en weinig oog hebben voor de mobiliteit tussen zuid en zuid (bijvoorbeeld tussen Latijns-Amerika en Afrika). Hoe komen we tot een minder eurocentrisch wereldbeeld, hoe gaan we bewuster om met onze eigen (witte) privilege en welke stappen kunnen we zetten om het zogenaamde “centrum” te decentraliseren.
