Het doel van dit onderzoek is het analyseren van het verband tussen geluk, ethiek en economie in het relaas van Agamben over biopolitiek. Ik beweer dat Agamben twee verschillende begrippen van geluk omschrijft. Aan de ene kant bekritiseert hij een overwegend kapitalistische opvatting van geluk, die is gebaseerd op biopolitiek en het leven ondergeschikt maakt aan soevereine macht en economie. Aan de andere kant stelt hij een alternatief idee over het gelukkige leven voor, dat buiten het kader van soevereiniteit en economie moet worden gerealiseerd en het individu in staat stelt zichzelf te worden. Ik concludeer dat geluk van het grootste belang is als we willen begrijpen waarom Agamben kritiek levert op biopolitiek en hoe hij nieuwe vormen van politieke en ethische emancipatie ziet.
In het eerste hoofdstuk heb ik het over Agambens opvatting van economie. Agamben betoogt dat economie een belangrijk aspect en paradigma van biopolitiek is. In dit verband leg ik uit waarom hij beweert dat biopolitiek een authentieke ervaring van geluk belemmert. Bovendien onderzoek ik het verband tussen politieke theologie en economische theologie. Volgens Agamben onderschrijft biopolitiek geluksmanagement de logica van soevereine macht en economie. Geluk wordt dan dus niets meer dan het bereiken van politieke en economische doelen.
In het tweede hoofdstuk analyseer ik Agambens relaas over ethiek en zijn kritiek op de wet. Het doel van de ethiek van Agamben is het leven te bevrijden van het kader van soevereine macht en economie. Zijn opvatting van ethiek geeft prioriteit aan vrijheid en benadrukt de logica van inoperativiteit, waardoor de categorieën die de biopolitiek hebben gedefinieerd, worden gedeactiveerd. Volgens Agamben is een gelukkig leven een leven dat zijn potentieel om te zijn, realiseert. Ik onderzoek ook hoe Agamben de relatie tussen ethiek en politiek conceptualiseert. Hij beschouwt deze als twee domeinen die nauw met elkaar zijn verweven omdat ze beide zijn gericht op de vorming van de gemeenschap en de ervaring van het gelukkige leven.
In het derde hoofdstuk analyseer ik Agambens opvatting van het begrip ‘levensvorm’ in relatie tot economie en ethiek. Ik beweer dat de ‘levensvorm’ de bepalingen van soevereine macht en economie overstijgt. De ‘levensvorm’ bepaalt dan ook het nieuwe ethische en politieke leven dat Agamben voor ogen staat als een oplossing voor het probleem van de biopolitiek. Bovendien leidt het concept van levensvorm tot een nieuwe vorm en begrip van het begrip ‘gebruik’. Gebruik betekent niet dat men iets gebruikt voor specifieke praktische en economische doeleinden. Integendeel, gebruik is een proces van vrije relatie ten opzichte van het leven en de wereld; een relatie die niet de nadruk legt op macht en productiviteit. ‘Levensvorm’ is dus nog een concept dat Agamben hanteert om het gelukkige leven te conceptualiseren.
In het vierde hoofdstuk evalueer ik de opvatting van Agamben over geluk, economie en ethiek in relatie tot de opvatting van Badiou van ‘echt geluk’, Nussbaums capabilitybenadering en het Laudato Si van paus Franciscus. Ik onderstreep dat de specificiteit van de theorie van Agamben ligt in zijn kenmerkende biopolitieke benadering van geluk, ethiek en economie. Ik onderzoek ook hoe en in welke mate het relaas van Agamben over geluk ons kan helpen het probleem van de ecologische crisis filosofisch te verwoorden. Ik stel dat de theorie van Agamben ons in dit opzicht interessante inzichten verschaft, die ik verder uitwerk in een filosofische dialoog tussen Agamben en paus Franciscus.
Alphée C.S. Mpassi behaalde in 2013 een master in theologie aan de Duquesne University in de Verenigde Staten. In 2017 en 2019 behaalde hij respectievelijk een master en een researchmaster in filosofie aan de Radboud Universiteit. In de scriptie voor zijn researchmaster besprak hij het methodologische belang van het begrip ‘paradigma’ in de filosofie van Giorgio Agamben, met name in zijn corpus Homo Sacer. In juni 2019 ontving Alphée een beurs van de Congregatie van de Heilige Geest in Nederland voor het als buitenpromovendus uitvoeren van een promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit. Het project onderzoekt het filosofische belang en de maatschappelijke relevantie van de wisselwerking tussen economie, ethiek en geluk in Agambens relaas over biopolitiek. Tijdens zijn promotietraject nam Alphée Mpassi deel aan verschillende colloquia. Zijn publicaties omvatten:
• ‘Education in the Spiritan Mission in Congo-Brazzaville: An Historical-critical Overview’. In Spiritan Horizons, nr. 20 (2023): 119–30.
• Introduction à la méthode herméneutique de Hans-Georg Gadamer : lecture suivie de Vérité et Méthode, Paris : L’harmattan, 2019.
• ‘Préjugés, autorité et tradition chez H.G. Gadamer'. In Revue Phares, nr. 9 (2009) : 145–53.