Sociale wetenschappen spelen een grote maatschappelijke rol in het verklaren en beïnvloeden van menselijk gedrag. We studeren traditioneel economie, psychologie of sociologie om ons gedrag te verklaren, maar ook om te leren over hoe we ons gedrag kunnen veranderen en verbeteren. Vandaag de dag zijn ook de hersenwetenschappen populair, waarin we naar ons brein verwijzen om ons te verantwoorden voor ons gedrag. Maar is al deze wetenschappelijke kennis inderdaad nuttig in ons alledaagse handelen? Wat betekent het, bijvoorbeeld, om ons gedrag te verklaren door te verwijzen naar een goed of slecht functionerend brein? In hoeverre gaat een dergelijke verklaring nog echt over mijn gedrag en is het een echte verantwoording daarvan? Ik analyseer de kloof tussen sociaalwetenschappelijke theorie en alledaagse praktijk door verschillende verklaringen van ons gedrag te vergelijken. In onze alledaagse verklaringen van ons gedrag verwijzen we graag naar gedachten, wensen, doelen en verlangens, die ons gedrag menselijk en persoonlijk maken. In de sociale wetenschappen spelen die, zo betoog ik, een ondergeschikte rol. Dit betekent een belangrijke beperking van de relevantie van de sociale wetenschappen voor onze alledaagse praktijk. Om de kloof te dichten moeten we radicaal anders nadenken over menselijke gedrag en onze verklaring daarvan.
Frank Hartmann (Rotterdam, 1966) is sinds 2020 Hoogleraar Accounting aan de Radboud Universiteit. Hij promoveerde in 1997 aan de Universiteit Maastricht op het gebied van accounting. Vanaf 1998 was hij als hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en later de Erasmus Universiteit. Frank is (co)auteur van diverse wetenschappelijke artikelen en tekstboeken op het gebied van accounting en control, waarin hij aandacht besteedt aan de sturing en beïnvloeding van menselijk gedrag. Frank ziet het academisch vakgebied accounting niet zozeer als de ‘wetenschap van boekhouding’, maar als de wetenschap van gedragsverantwoording. In zijn tweede proefschrift, dat hij op 21 november aan de Radboud Universiteit zal verdedigen, geeft hij een filosofische analyse van de betekenis van gedragsverantwoording en van de beperkingen van de sociale wetenschappen in het verklaren van menselijk gedrag. Frank is getrouwd (25 jaar) en heeft drie kinderen.