Op de meeste vragen heeft Heino Falcke, astrofysicus aan de Radboud Universiteit, wel een antwoord. Vraag hem hoe de aarde is ontstaan en hij legt het je haarfijn uit. Hoe een zwart gat werkt, kan hij je ook vertellen. Maar het 8-jarige meisje dat hem vroeg hoe het nou kan dat de ruimte precies zo gekromd is dat álles in een zwart gat past, kreeg te horen dat hij dat niet wist. ‘Ik kreeg vaker op lezingen hele goede en diepzinnige vragen van kinderen. In Namibië vroeg een jongetje mij hoe het kwam dat zonnevlekken donker zijn. Ik zei dat dit met sterke magnetische velden te maken heeft, die deze plek koeler maken. Toen vroeg hij: ‘Maar hoe dan?’ Dat moest ik echt even opzoeken.’
College eerstejaars
De kindervragen brachten een balletje aan het rollen dat uiteindelijk leidde tot ‘Kruimels van het heelal’, het eerste kinderboek van de astrofysicus. In het boek stelt Jana ‘s avonds allerlei vragen over het heelal aan haar vader, die (niet geheel toevallig) sterrenkundige is. Falcke: ‘De inhoud van het boek is gebaseerd op een college voor eerstejaars Sterrenkunde, maar dan met alledaagse verklaringen in plaats van formules.’ De hele astrofysica komt aan bod, van het ontstaan van de aarde tot de oerknal. Falckes vrouw Dagmar – directeur van een basisschool – zorgde voor de vertaling naar kinderen.
Falcke: ‘Kinderen zijn in alles geïnteresseerd, maar het heelal vinden ze vaak heel speciaal en boeiend. Sinds het begin van de mensheid wordt er naar boven gekeken en wordt er gevraagd: wat is daar nu eigenlijk? We verlangen ernaar daar te komen, maar dat is voor de meesten van ons niet weggelegd. Bij volwassenen verdwijnt die nieuwsgierigheid, maar kinderen zitten nog vol verwondering.’
Zonnebloemstelsel
Falcke is ervan overtuigd dat je kinderen alles kunt uitleggen – als je tenminste zelf het antwoord weet. ‘Als een kind echt door blijft vragen, kom ik op een gegeven moment op een punt dat ik het antwoord niet meer heb en het niet meer uit kan leggen. Dat is altijd een teken dat ik het zelf niet begrijp.’ Voor het boek leerde hij onder andere over een sterrenstelsel waar hij nog niet van had gehoord: ‘Het zonnebloemstelsel kende ik nog niet. Dat stelsel leggen we ook uit in het boek. En het mooie is dat mijn vrouw ook nog enorm veel van zonnebloemen houdt, dus dat kwam fijn samen.’
Hun droom voor het boek is dat ouders en kinderen het samen gaan lezen. ‘Ik hoop dat ze samen in gesprek gaan en dat een kind wordt aangemoedigd om vragen te blijven stellen. Niet ieder kind zal sterrenkunde gaan studeren, maar hopelijk worden ze uitgedaagd door het heelal en wordt hun liefde voor nieuwsgierigheid vergroot.’ En een tip voor de ouders: het is niet erg om te zeggen dat je een antwoord niet weet. ‘Je kunt altijd zeggen, net als in het boek: Jij bent veel slimmer dan ik, met al je vragen, maar nu is het echt tijd om naar bed te gaan.’
Het boek ‘Kruimels in het heelal’ is vanaf 19 september te koop in de boekwinkel. Op 22 september wordt het boek gepresenteerd in het planetarium van ARTIS, in Amsterdam. Je kunt daarbij aanwezig zijn.