Wie de persmap doorbladert van het werk van Anneke Smelik kan gemakkelijk moedeloos worden over ons kledinggedrag. Al jaren benadrukt de hoogleraar de negatieve effecten van ‘fast fashion’, het opgeschroefde ritme van inmiddels twee nieuwe collecties per maand om de kopers naar de winkels te jagen. Wie ontkomt eraan? Zelfs Smelik niet. ‘Vroeger had ik één kledingkast, nu drie of vier. Stop met kopen! Dat is de boodschap om het consumentisme af te remmen, maar het is erg lastig om te realiseren.’
Door het verdwijnen van maatschappelijke ankers als religie of herkomst – waar ook kledingkeuzes deel van uitmaken – is kleding almaar meer een uiting van individuele expressie geworden. ‘Kleding is een van de belangrijkste uitdrukkingsvormen van je identiteit. Dat maakt het zo moeilijk om het koopgedrag bij te sturen.’ Pogingen daartoe worden wel ondernomen, zo wijst Smelik op initiatieven voor lokale productie, zelf-maken, ruilbeurzen en tweedehands winkels. ‘Maar dat blijft allemaal in de marge. Kleine rukjes aan het stuur van de mammoettanker. Kleding is enorm verweven met kapitalisme, nog veel meer dan voedsel vervat in een globale en ondoorzichtige productieketen.’
Fashion en technologie
Een andere pijler onder het onderzoek van Smelik is de verwevenheid van fashion en technologie. Ook hier wemelt het van talrijke initiatieven om kleding te verduurzamen – denk aan zonnecellen in de kleding of gebruik van composteerbare stoffen. Van alles wordt uitgeprobeerd, van brandnetels tot hennep en van bacteriën tot schimmels. Maar ook hier: kleine stapjes. ‘Het systeem verandert er niet door, ook omdat de industrie in deze sector nauwelijks aandacht heeft voor innovatie.’ Daardoor blijft de productie te klein, moeilijk op te schalen en dus te duur. ‘Bovendien zijn er nog steeds geen zonnecellen die in de wasmachine kunnen.’
‘Iedereen draagt elke dag kleding’, verzucht Smelik. Iedereen levert zonder er veel over na te denken een aandeel aan het probleem, maar in het alledaagse, individuele koop- en kleedgedrag schuilt volgens haar wel een uitweg naar een werkelijk duurzame modewereld. ‘Ik denk aan mindfulness, een manier om meer aandacht en zorg te krijgen voor de dingen om ons heen.’
Nieuwe denk- en gedragspatronen kunnen een werkelijke symbiose opleveren tussen ons, de natuur, en de kleding, aldus Smelik. ‘Wie een T-shirt van twee euro tegenkomt, zal dat gaan koppelen aan de uitbuiting van arbeiders aan de andere kant van de wereld of aan het Aralmeer, bijna drooggevallen vanwege de enorme aanslag van de katoenteelt op het waterverbruik.’
Je bent nodig
De wereld heeft grote uitdagingen het hoofd te bieden. Om dat te kunnen doen zijn wetenschappers, studenten en betrokken burgers nodig die mee willen denken over, en werken aan een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen. De Radboud Universiteit richt zich met Je bent nodig op mensen die daaraan willen bijdragen.
Zelf actief bijdragen of meer lezen over duurzaamheid in ons onderwijs en onderzoek? Kijk op www.jebentnodig.nl voor meer informatie.
Foto: Karsten Russ