Snelweg Amsterdam-Utrecht, aanleg van een viaduct bij Vinkeveen, 11 mei 1953. Foto: Harry Pot, Nationaal Archief / Anefo.
Op 30 september was hoogleraar Nederlandse geschiedenis Peter van Dam te gast bij RICH onderzoeksgroep The Eighties. Hij sprak daar over milieu en klimaat in de jaren 1980, een thema waarvan het belang in die periode toenam door problemen als zure regen, het gifschandaal van Lekkerkerk en het gat in de ozonlaag. Hoewel sommige problemen werden aangepakt, zoals de zure regen en de afbraak van de ozonlaag constateerde Van Dam ook dat de milieupolitiek van de jaren 80 tekortgeschoten is. In zijn lezing concentreerde hij zich op de ontwikkelingen rond de personenauto en infrastructuur rondom auto’s. Van Dam schetste drie ontwikkelingen: de transformatie van het landschap, energiegebruik en vervuiling en CO2-uitstoot.
De transformatie gaat vooral over het toegenomen autoverkeer en de aanpassingen in het landschap die daar het gevolg van waren zoals de verwoesting van oude binnensteden en de aanleg van tientallen kilometers snelweg; ontwikkelingen die ook vaak weerstand opriepen. Het energiegebruik ging vooral om het besparen of efficiënter gebruiken van olie en brandstof en om het gebruiken van andere energiebronnen. In 1988 verhoogde het tweede kabinet-Lubbers de maximumsnelheid op snelwegen naar 120. De winst zou dan liggen in de belofte dat die snelheid wel strenger gehandhaafd zou worden dan in het verleden was gebeurd. Daarnaast kwam de auto vanaf de jaren 80 meer in beeld als een van de veroorzakers van toenemende CO2-uitstoot. Het beleid dat hierop werd gemaakt was vooral ingegeven vanuit zorgen om de volksgezondheid.
Het terugdringen van de hoeveelheid zwavel en de komst van schonere verbrandingsmotoren mogen op dit punt wel als een succesverhaal gezien worden. Deze successen verlichtten tegelijkertijd echter ook de druk om echt drastische maatregelen te nemen. Zo stelde het kabinet-Lubbers II in 1989 in het Nationaal MilieuBeleidsplan (NMP) voor het reiskostenforfait af te schaffen. De VVD-fractie onder leiding van Joris Voorhoeve, ging daar echter voor liggen wat leidde tot de val het tweede kabinet-Lubbers. Aan het einde van de jaren 80 was het aantal auto’s met bijna een miljoen toegenomen en de noodzaak om emissies terug te dringen afgenomen.
Verslag: Maaike van Deelen