In oktober vorig jaar heeft de Radboud Universiteit haar honderdste verjaardag gevierd. Een moment dat we hebben aangegrepen om stil te staan bij onze bestaansgrond als emancipatie-universiteit. Nu is het tijd om vooruit te kijken, wat we doen met een campagne die niet alleen de urgentie onderstreept van het tegengaan van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies, maar ook de kritische dialoog hierover verder op gang wil brengen. Hiermee onderstrepen we bij het ingaan van onze tweede eeuw opnieuw onze maatschappelijke opdracht, toegespitst op de problemen van nu. De rijkheid aan onderzoeks- en onderwijsprojecten die zich richten op duurzaamheidsvraagstukken biedt daarvoor een mooie basis. Denk aan het onderzoek van Johan Mentink naar Green IT, of de al decennia lopende inspanningen van John Schermer met zijn onderzoek naar hoogrendement zonnecellen. En werkelijk alle faculteiten dragen bij aan onderzoek voor een duurzamere wereld. In het medisch cluster kiest de onderzoeksgroep ‘planetary health’ een nieuw perspectief op gezondheid : een gezonde aarde maakt gezonde mensen. En vanuit de letterenfaculteit denk ik aan de groep rond emeritus hoogleraar Anneke Smelik, die onderzoek doet naar verduurzaming van de modewereld.
Ruimte voor onderbelichte visies
Emancipatie is een van de pijlers waarop de universiteit rust. Bij de oprichting was de opdracht om katholieken, die tot dan toe een minder vooraanstaande positie hadden in de maatschappij, met een academische opleiding betere kansen te bieden om mee te doen in de samenleving. Iedereen mee laten doen, een boodschap die we nu in het licht stellen van de maatschappelijke dialoog. In het bijzonder op het vraagstuk dat iedereen raakt, de duurzame samenleving.
Een duurzame samenleving kan alleen gestalte krijgen als iedereen meedoet, als iedereen betrokken wordt bij de vragen in dit gesprek. In welke tempo kunnen we duurzame veranderingen doorvoeren? Welke kosten is de samenleving bereid te dragen, en de samenlevingen elders op aarde? In die dialoog willen we ruimte maken voor iedereen, en voor de nog onderbelichte visies, voor stemmen van mensen uit allerlei beroepen en regio’s, uit andere culturen, en ook voor ‘stemmen’ uit de natuur. We beseffen dat zoveel stemmen in dialoog gepaard gaan met spanningen. Maar die gaan we niet uit de weg. We willen als universiteit voorleven dat we het met elkaar moeten zien uit te houden in die spanning, verre te verkiezen boven verdeeldheid en afwijzing van groepen.
Het herstel van balans is een van de belangrijkste voorwaardes voor duurzame vooruitgang in de samenleving. De balans tussen groepen mensen, individueel en in organisaties, en uiteindelijk het herstel van balans tussen mensen en hun natuurlijke omgeving. Zie bijvoorbeeld het onderzoek van Hans de Kroon voor meer biodiversiteit op de dijken, wat zowel goed is voor de natuur als voor ons. De manier waarop we als mens nu al enkele eeuwen omgaan met de aarde loopt immers tegen planetaire en humanitaire grenzen aan. We hebben het aanzien van onze tijd inmiddels zodanig bepaald, dat er een naam is voor het huidige tijdperk: het Antropoceen. Wat, als we voorbij dit tijdperk denken? Wat als we vooruit kijken naar een andere, meer gelijkwaardige, relatie tot natuur, andere levensvormen en elkaar? Door milieufilosoof Glenn Albrecht ook wel aangeduid als Symbioceen.
Werkplaats voor nieuwe ideeën
De Radboud Universiteit kan de campagne alleen waarmaken door de oproep ook op haarzelf te betrekken. Dat doen we ook, en dat kunnen we ook. Als brede universiteit kunnen wij een platform bieden aan een rijkdom van kennis, argumenten en vaardigheden uit vele disciplines, wat recht doet aan de complexe problematiek waarin alles in elkaar grijpt. Denk bijvoorbeeld aan The Radboud Center for Sustainability Challenges (RCSC), een platform dat uitnodigt om met elkaar kennis te delen, als werkplaats en experimenteerruimte voor nieuwe theorieën, denkwijzen en inclusieve dialogen. Samen kunnen we een plek creëren voor kritische reflectie op grote vraagstukken en inspiratie bieden voor een nieuw handelingsperspectief. Dat doen we ook in de eigen regio, bijvoorbeeld met de samenwerking tussen Sjors Witjes, hoofddocent duurzaam en circulair organiseren en de afvalwerkende industrie, met het oog op de recycling van het luierafval.
Het samenwerken van disciplines is ons allang vertrouwd, met gespreksgroepen, met debatten van Radboud Reflects en met tal van interdisciplinaire verbindingen. Bijvoorbeeld binnen het eind 2023 opgerichte instituut Laudato Si’, de pauselijke rondzendbrief uit 2015 die iedereen vraagt oplossingen aan te dragen voor het klimaatprobleem. In de speciale editie van Radboud Magazine die bij de campagne verschijnt, belicht Laudato Si’-onderzoeker Gerard Kuperus het handelingsperspectief om te komen tot een duurzame wereld. Hij noemt het weliswaar mogelijk om het tij nog te keren, maar dat zal niet gebeuren ‘zolang we niet collectief veranderen wie we nu zijn’. Met initiatieven als Laudato Si’ slaan we niet alleen de brug tussen onze disciplines, maar nadrukkelijk ook tussen wetenschap en praktijk.
De oproep voor een duurzamer wereld vertellen we zowel in verhalen als in beelden, en dus ook met de verbeelding van onze eigen campus. De naam van onze groene campus maken we steeds beter waar, met een gevarieerde aanplant, steeds minder stenen en steeds meer aarde en met het terugdringen van wegwerpartikelen, vlees en energieverbruik. De verhalen hierover van onze wetenschappers, studenten en alumni blijven we delen, bijvoorbeeld in de speciale duurzaamheidseditie van Radboud Magazine en de verhalen op Radboud Recharge. Ter inspiratie. Verhalen van mensen die tussen wanhoop en hoop de balans blijven zoeken. Een verhaal dat ook voor de universiteit niet altijd gemakkelijk is, maar stilzwijgen is geen optie meer. Kom in actie. Denk mee, praat mee en doe mee. De tijd is nu! - Marije Klomp
Symposium De Tijd is NU
Op woensdag 6 maart organiseert Radboud Academy het seminar De Tijd is NU. Kom luisteren naar experts op het gebied van verduurzaming en praat mee over hoe met elkaar wezenlijk kunnen verduurzamen.
Je bent nodig
De wereld heeft grote uitdagingen het hoofd te bieden. Om dat te kunnen doen zijn wetenschappers, studenten en betrokken burgers nodig die mee willen denken over, en werken aan een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen. De Radboud Universiteit richt zich met Je bent nodig op mensen die daaraan willen bijdragen.
Zelf actief bijdragen of meer lezen over duurzaamheid in ons onderwijs en onderzoek? Kijk op www.jebentnodig.nl voor meer informatie.