Om opleidingen beter studeerbaar te maken en de studiedruk te verlagen, gaan we kritisch kijken naar toetsbeleid, of het gebrek daaraan... Want toetsen zouden niet alleen kennis moeten meten, maar ook het leren moeten stimuleren. Maar hoe vind je de juiste balans?
Formatief toetsen richt zich op het leerproces. Studenten krijgen feedback, zien waar ze staan en kunnen op tijd bijsturen. Dat leidt volgens de literatuur tot verdieping en duurzaam leren. Daarnaast mag de student fouten maken. Formatief toetsen vraagt echter veel tijd van docenten én studenten. Bovendien missen sommige studenten motivatie of een gevoel van urgentie als er geen (hoog) cijfer op het spel staat.
Summatief toetsen gebeurt aan het eind van een leerperiode en draait om beoordeling. Duidelijk, efficiënt en goed voor kwaliteitsborging. Maar het blijft een momentopname: één toets bepaalt alles. Dat zorgt vaak voor piekdrukte en “leren voor het cijfer” in plaats van leren voor begrip. Studenten ervaren hoge studiedruk en als gevolg daarvan stress, zeker als toetsen zich opstapelen in dezelfde periode.
Ook de structuur van het toetsprogramma speelt een grote rol. Bij eindtoetsen wordt alles in één keer afgetoetst. Efficiënt, maar risicovol: studenten beginnen vaak laat met leren en ervaren grote druk aan het eind. Deeltoetsen spreiden die druk beter, stimuleren continu leren en geven inzicht in voortgang. Tegelijkertijd kunnen studenten het gevoel krijgen nooit “toetsvrij” te zijn.
Een hybride aanpak – een mix van formatieve en summatieve toetsen verspreid over een periode – lijkt de ideale middenweg. Maar dat vraagt om nauwe samenwerking tussen docenten, zodat het aantal toetsen in balans blijft en piekdrukte wordt voorkomen. Wat daarbij kan helpen, is het curriculuminformatiesysteem dat onder andere inzicht geeft in alle toetsmomenten en -vormen binnen een opleiding. Zo kunnen docenten en opleidingen het toetsprogramma als geheel afstemmen op studeerbaarheid, leerdoelen en eindtermen.
Toetsbeleid is dus meer dan een verzameling toetsvormen. Het weerspiegelt de onderwijsvisie en beïnvloedt motivatie, studiehouding en studiedruk. Een goed toetsprogramma meet niet alleen wat studenten weten, maar helpt ze ook om beter te leren. En hoe studenten beter leren kan best wel eens heel verschillend zijn per individu. Misschien is het tijd om studenten meer keuzeruimte te geven in hoe ze leren én hoe ze getoetst worden – gepersonaliseerd leren en toetsen. Alhoewel mijn volgende blog dan misschien over de werkdruk van docenten zou moeten gaan…
