Het focusgebied Duurzame Data bestaat uit universitair docent Bernard van Gastel, universitair hoofddocent Erik Poll en projectleider Joep Bos-Coenraad. Bernard en Erik zijn samen trekker van het focusgebied, Joep is projectleider van en software ontwikkelaar bij het PEP-team. Duurzame Data richt zich op de privacy, security en duurzaamheid van de data en de software waar NOLAI mee werkt. Vanwege de aard van de data waarmee NOLAI werkt, moeten de beveiliging en privacy van een hoog niveau zijn. Het focusgebied bekijkt hoe data veilig en privacyvriendelijk - en daarmee duurzaam - ingezet kan worden. Bernard: “De embedding moet goed zijn. Dus we kijken naar het geheel, naar de veiligheid en hoe je dat beter zou kunnen inrichten. Het totaalperspectief is belangrijk, het hele pakket van maatregelen moet goed zijn.”
Focusgebied uitgelicht: Duurzame Data
NOLAI werkt samen met scholen om te onderzoeken hoe slimme technologie docenten en leerlingen kan ondersteunen. Hiervoor verzamelen onze onderzoekers data. Maar hoe zorgen we er nu voor dat de privacy van leerlingen, docenten en scholen gewaarborgd is? En hoe houden we de opslag van die data duurzaam? We vroegen het Bernard van Gastel, trekker van het focusgebied Duurzame Data, en Joep Bos Coenraad, projectleider van het PEP-team.
Focusgebied en PEP-team
Het focusgebied Duurzame Data werkt nauw samen met het PEP-team, en heeft daardoor een iets andere opzet dan de andere focusgebieden. Het PEP-team ontwikkelt technologie voor het delen van gegevens tussen verschillende partijen. Als onderdeel van de Radboud Universiteit hebben ze geen winstoogmerk, en de software die ze ontwikkelen is open source. PEP staat voor Polymorfe Encryptie en Pseudonimisering. Joep: “Het PEP-team ontwikkelt software die wordt gebruikt voor het delen van data op een verantwoordelijke manier, waarmee we security, maar ook privacy van de mensen over wie die data gaat, goed organiseren voor de gebruikers.”
In de keten van data
PEP is een verbinding tussen een gegevensverzamelingsomgeving (waar identificatie van proefpersonen vereist is) en een gegevensanalyseomgeving (waar identificatie niet is toegestaan). De gegevensverzamelingsomgeving is in het geval van NOLAI de scholen in basis- voortgezet en speciaal onderwijs waarmee NOLAI samenwerkt. De gegevensanalyseomgeving is NOLAI zelf; de onderzoekers van het wetenschappelijk team. Joep: “We leveren software en ondersteuning bij die software. Onze repository software is een 'connector' tussen de scholen en de onderzoekers en de ontwikkelaars van tools, en we helpen deze partijen met het inrichten en gebruik ervan. Zo dragen we bij aan veilig en privacy-vriendelijk databeheer bij de NOLAI projecten.”
Data van scholen
Als een school meedoet aan een co-creatieproject, betekent dat dat onderzoekers van NOLAI onderzoek gaan doen naar hoe een bepaald systeem op hun school wordt gebruikt. Natuurlijk wil de school dan zeker weten dat de privacy van zijn leerlingen goed geregeld is. De data die uit die school komt, mag niet herleidbaar zijn en moet op een hele zorgvuldige manier worden verwerkt. NOLAI moet dat dus heel goed verantwoorden, anders zullen scholen niet willen meewerken aan projecten. Joep: “Ik denk dat, als je data over leerlingen wil gebruiken voor onderzoek, er geen zorgvuldiger manier is om dat te doen dan door gebruik te maken van PEP. Als je kijkt wat er wereldwijd beschikbaar is aan tools, dan zijn er geen gelijken die het beter doen. Dus daarmee kunnen we de scholen hopelijk het vertrouwen geven dat er op een zorgvuldige manier wordt gewerkt.”
Duurzame data
Duurzaamheid wordt een steeds belangrijker thema, ook als het gaat om gegevensopslag en databeheer. Hoe zorgen we bij NOLAI voor duurzame data? Bernard: “Het gaat om het voor langere tijd inzetbaar houden van de data. We willen voorkomen dat we data dubbel moeten uitvragen of dubbel moeten opslaan. Dus we kijken naar hoe je data voor de langere termijn opslaat, op zo’n manier dat je er later ook nog iets aan hebt. Zodat je kunt terugzoeken en de kwaliteit van de data ook gewaarborgd blijft. We maken nu eigenlijk de mal voor de projecten die we de komende tien jaar gaan draaien." Joep: “We willen een stevig fundament neerzetten en ervoor zorgen dat het databeheer bij NOLAI op een deugdelijke wijze wordt opgezet, die de toets van de tijd doorstaat.”
Ethische aspecten
Data staat centraal bij NOLAI. Dat is essentieel als je, zoals NOLAI, werkt met machine learning en AI en als je modellen gaat trainen. Daarbij zijn veel raakvlakken met ethiek, want het opslaan van data heeft vaak ethische implicaties. Bernard: “Ik hoop echt dat we met NOLAI een manier kunnen vinden om met z'n allen, met behoud van menselijke waardigheid en behoud van privacy, leerlingen beter in hun recht kunnen zetten en beter kunnen laten leren met de interventies die we proberen te ontwikkelen.” Joep: “En dat de manier waarop we dat doen, niet alleen nu, maar ook over vijf en over vijftien jaar, nog steeds alle ethische toetsen doorstaat.”
Big Tech
De rol van IT en AI in onderwijs zal alleen maar toenemen. Veel scholen werken al met Chromebooks, Office365, Teams, Zoom, enzovoort. Bernard: “Er wordt allerlei informatie verzameld, door allerlei verschillende grote techbedrijven. En de vraag is in hoeverre de maatschappelijke belangen, en met name de belangen van leerlingen, daarin meegenomen zijn.” Het scenario wat zich nu aftekent, is dat enkele grote, machtige partijen monopolies gaan ontwikkelen. De inmenging van Big Tech in het onderwijs ligt al onder de loep.
Meerwaarde van NOLAI
Joep: “Zonder initiatieven zoals NOLAI kun je er zeker van zijn dat we afhankelijk gemaakt worden van die partijen. En daar kun je echt ethische vragen bij stellen. Maar doordat we bij NOLAI de boel op een goede manier inrichten, zorgen we er niet alleen voor dat de privacy van mensen beter beschermd wordt, maar ook dat we niet afhankelijk worden van enkele partijen. En ik zie daar echt een hele waardevolle taak voor NOLAI weggelegd, om zowel de ethiek, de privacy goed te regelen, als ook het voorkomen van monopolisten.” Bernard: “Met NOLAI kunnen we laten zien dat er een alternatief is, én kunnen we hopelijk ook mensen daarnaartoe mee bewegen.”
Blijf op de hoogte
We sturen je graag geregeld een bericht over het laatste nieuws, bijeenkomsten, concepten, producten en meer.
Contactinformatie
- Organisatieonderdeel
- Nationaal Onderwijslab AI (NOLAI)
- Gaat over persoon
- dr. B.E. van Gastel (Bernard) , J. Bos-Coenraad (Joep)