In memoriam Jan Giesbers (Nijmegen, 1932 – Nijmegen, 2023)

17 november 2023 Nieuwsbericht

Op 14 november overleed prof. dr. Jan Giesbers, tussen 1982 en 1987 rector magnificus van de toen nog Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij wordt herinnerd als een bestuurder die de universiteit even beminnelijk als daadkrachtig door de jaren 80 loodste, een periode van grote bezuinigingen.

De vier jaren dat Jan Giesbers het rectoraat vervulde, zijn getekend door ingrijpende overheidsmaatregelen. De universiteiten verwerken op dat moment de in 1981 ingevoerde tweefasenstructuur, die een einde moest maken aan een onbeperkte studieduur. Gedurende zijn rectoraat trok Den Haag verder de touwen aan met twee enorme bezuinigingsoperaties, de Taakverdeling en Concentratie (1983) en de Selectieve Krimp en Groei (SKG). Een aantal talenstudies hebben in Nijmegen het loodje moeten leggen, maar een veel groter aantal is die jaren langs de rand van de afgrond gescheerd, zoals Tandheelkunde, Politicologie en Planologie. Dat deze de storm van die jaren hebben doorstaan, is mede de verdienste geweest van Jan Giesbers.

Het eerste dat opvalt in de foto’s van Giesbers door alle jaren is een grote, omhoog krullende snor. Een uiterst flamboyant voorkomen dat geheel in overeenstemming is met zijn beminnelijk karakter. In woord en geschrift blonk Giesbers uit met een luchtige, licht ironische toon, ook nu nog opvallend modern van snit. Zie bijvoorbeeld de rede bij zijn afscheid als rector in januari 1987, waarin hij zijn gehoor meteen bij de lurven grijpt met twee stellingen. ‘1: De Nederlandse Universiteiten in het algemeen, de Katholieke Universiteit Nijmegen in het bijzonder, hebben toekomst. En, als u van verwondering en schrik bekomen bent en zelfgenoegzaam achterover wilt leunen, dan meteen stelling 2: Maar er moet nog wel veel gebeuren.’ Dat juist Giesbers het vele dat moest gebeuren tot een min of meer goed einde heeft gebracht, is te danken aan een bijzondere combinatie van eigenschappen.

Jan Giesbers in 1985 bij de Zaligverklaring van Titus Brandsma in Rome. — Jan Giesbers (midden) in 1985 bij de Zaligverklaring van Titus Brandsma in Rome. Foto: KDC / Foto is verweesd (de rechthebbende kan zich melden: communicatie@ru.nl)

Een ongeneeslijk optimisme

Je kunt je gemakkelijk vergissen in zijn immer guitige blik, want de man kon als het nodig was uiterst vasthoudend zijn. Vasthoudend ook in een ongeneeslijk optimisme waarmee hij de universiteit aan de hand hield. ‘Dat wij als universiteit zuiniger moeten doen, betekent heus niet het einde van de wereld’, aldus relativeerde de rector in de universitaire pers de roerige jaren 80. ‘Laten we er geen drama van maken.’ Na een studie Pedagogiek in Nijmegen (1965 – 1969) volgde een pijlsnelle promotie in 1970. Hij nam als student al de bagage mee van een docentschap Engels in het voortgezet onderwijs, een liefde voor het onderwijs die ook zijn universitaire loopbaan heeft ingekleurd. Zijn werkzame leven aan de universiteit startte immers bij de afdeling Lerarenopleiding, eerst als studentenbaan, vanaf 1969 fulltime, als docent pedagogiek, didactiek en onderwijskunde bij de Katholieke Leergangen. In 1972 werd hij lector – de voorbode van zijn hoogleraarschap, met de welluidende titel die hem past: Pedagogiek en algemene didactiek ten dienste van de lerarenopleiding, die Giesbers bekleedde vanaf 1978 tot aan zijn pensioen in 1997.

De lijst met functies en bijbehorende titels is indrukwekkend, met verdiensten binnen de lerarenopleiding, het ondernemerschap op de campus én als voorzitter van Stichting Actief Comité Nijmegen. Meer nog dan wetenschapper, zal hij herinnerd worden door zijn werk als bestuurder. De bekroning hiervan in 1995 tot Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw, zal Giesbers zeker hebben behaagd. En even eervol klonk bij zijn afscheid twee jaar later het dankwoord van Jan Gerris, zijn opvolger als decaan - een functie die Giesbers twee keer heeft bekleed, tussen 1978 en 1982 en tussen 1993 en 1995. Hij kon het besturen niet laten, zo prees Gerris zijn ‘enige echte hobby’, die Giesbers volgens hem kleur gaf als ‘bestuurlijke persoonlijkheid en persoonlijk bestuurder’.

Trouw aan de universiteit en zijn geboortestad

Even trouw aan de universiteit was zijn trouw aan zijn geboortestad Nijmegen, die hij sinds zijn geboorte in 1932 nooit heeft verlaten, afgezien van zijn diensttijd midden jaren 50. ‘Want Nijmegen, daar ben ik verliefd op’, aldus Giesbers in zijn afscheidsinterview voor KUnieuws. Hij memoreerde daarin de ‘prachtige stad’ van zijn jeugdjaren. ‘Dat is het nu minder, maar toch: ik ben op irrationele wijze met Nijmegen verbonden.’ Die verbondenheid is er ook altijd geweest met de universiteit, gesterkt ook door zijn gedrevenheid voor de waardes van deze universiteit, met name ook de katholieke wortels. Als bijna vanzelfsprekend greep Giesbers bij de verwoording van zijn eigen passies terug op zijn verre voorganger Jos. Schrijnen, de eerste rector. De entreerede van Schrijnen in 1923 noemde Giesbers zijn ‘kompas en richtsnoer’, die hij daarom een nieuwe lik verf gaf in zijn eigen rede in 1982: ‘Omdat er elan, geloof in eigen kunnen en vertrouwen in de toekomst uitspreekt.’ De universiteit is er inmiddels 100 jaar mee geworden, wat Giesbers nog nét heeft kunnen meemaken. Goddank. Want dit eeuwfeest hebben we mede kunnen vieren dankzij de man met de snor, één van onze meest kleurrijke bestuurders in de geschiedenis.