Joke Swiebel en Robert Davidson bij The Eighties over homopolitiek
Joke Swiebel en Robert Davidson bij The Eighties over homopolitiek

Joke Swiebel en Robert Davidson bij The Eighties over homopolitiek

Op dinsdag 10 december waren Joke Swiebel en Robert Davidson te gast bij een bijeenkomst van onderzoeksgroep The Eighties om te praten over Homopolitiek in Nederland in de lange jaren tachtig. Swiebel promoveerde in januari 2024 op de politieke en maatschappelijke discussies rondom vier wetswijzigingen van na de Tweede Wereldoorlog die de positie en emancipatie van homoseksuelen in Nederland bevorderden. Tijdens de bijeenkomst stond Swiebels hoofdstuk over de strijd om de Algemene wet gelijke behandeling (Awgb) – die voor een groot deel plaatsvond tijdens de kabinetten-Lubbers – centraal. Robert Davidson schreef in 2021 een proefschrift over de interactie tussen de LHBTI-lobby en de Nederlandse overheid vanaf de jaren zestig en was te gast om als referent een reactie te geven.

Swiebel beargumenteerde dat de voorlopers en eerste voorstellen van de Awgb eigenlijk helemaal niet algemeen waren, maar specifiek gericht op het verbieden van vrouwendiscriminatie. De bepalingen over homodiscriminatie werden als het ware onder de jas van de vrouwenbeweging de wet ingeloodst. Dit betekende ook dat het CDA in eerste instantie geen bezwaren had tegen de wet. Sterker nog, de eigen staatssecretaris Jeltien Kraaijeveld-Wouters introduceerde het eerste wetsvoorstel in 1981 in het parlement. Pas toen christelijke organisaties en schoolbesturen protesteerden, werden de bepalingen over homodiscriminatie het belangrijkste strijdpunt. De christelijke tegenlobby vond dat een wet tegen homodiscriminatie conflicteerde met de vrijheid van onderwijs.

Het CDA en de VVD hadden elkaar tijdens de eerste twee kabinetten-Lubbers nodig voor de hervormingen in de sociale zekerheid. De VVD moest accepteren dat het CDA van de antidiscriminatiewet geen vrije kwestie wilde maken. De strijd om de Algemene wet gelijke behandeling zou daarom tijdens de kabinetsformatie van Lubbers III uitmonden in een compromis, in de vorm van de enkele-feitconstructie. Dit betekende dat iemand niet ontslagen zou mogen worden om het enkele feit dat hij of zij homo was, maar bijvoorbeeld wel als deze persoon ook uiting gaf aan zijn of haar homoseksualiteit. Hoewel Swiebel beargumenteerde dat deze bepaling uiteindelijk weinig heeft betekend in de praktische uitvoering van de wet, kon het CDA haar achterban op deze manier toch tevredenstellen. Daarnaast kwamen homodiscriminatie en homorechten met de strijd om de Awgb echt op de politieke agenda. Hierin ziet Swiebel dus ook de symbolische kracht van deze wetgeving.

De reactie van Robert Davidson en de discussie die volgde gingen verder in op deze symbolische kracht. Had de enkele-feitconstructie niet ook daadwerkelijk praktische gevolgen in de bescherming van homoseksuelen tegen discriminatie? Daarnaast kwamen in de discussie de mogelijke beweegredenen van het CDA en de vraag hoe de enkele-feitconstructie precies in de wetgeving is gekomen aan bod.

Verslag: Heleen Blommers