Acht hoogleraren van de Radboud Universiteit en het Radboudumc ontvangen een koninklijke onderscheiding vanwege hun uitzonderlijke wetenschappelijke en/of maatschappelijke verdiensten.
Het gaat om de volgende personen:
- René ten Bos, hoogleraar Filosofie van de managementwetenschappen
Officier in de Orde van Oranje-Nassau - Jan Buitelaar, hoogleraar Psychiatrie en kinder- en jeugdpsychiatrie
Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw - Béatrice van der Heijden, hoogleraar Bedrijfskunde, i.h.b. strategisch personeelsmanagement
Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw - Nicoline Hoogerbrugge, hoogleraar Erfelijke kanker
Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw - Angélique Janssens, hoogleraar Historische demografie
Officier in de Orde van Oranje-Nassau - Hans de Kroon, hoogleraar Experimentele plantenecologie
Officier in de Orde van Oranje-Nassau - Jolanda de Vries, hoogleraar Translationele tumorimmunologie
Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw - Koos van der Velden, emeritus hoogleraar Public health
Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw
De Orde van Oranje-Nassau is gekoppeld aan bijzondere verdiensten voor de samenleving. De onderscheiding Orde van de Nederlandse Leeuw wordt verleend voor verdiensten op het gebied van wetenschap en kunsten.
Koninklijk onderscheiden van links naar rechts: Hans de Kroon, Angélique Janssens, Jan Buitelaar, René ten Bos, Nicoline Hoogerbrugge, Jolanda de Vries en Beatrice van der Heijden.
Toelichting
René ten Bos, hoogleraar Filosofie van de managementwetenschappen
René ten Bos heeft een indrukwekkend aantal, vaak tegendraadse, publicaties over strategie, ethiek, bestuur en politiek op zijn naam staan. De vraag naar de grenzen van organiseren staat centraal in zijn werk. Hij is geïnteresseerd in kritische managementtheorieën en schrijft over uiteenlopende onderwerpen, zoals organisatie-ethiek, strategisch management, genderstudies, de verhouding tussen mens en dier, de ecologische gevolgen van menselijk handelen.
Van 2017 tot 2019 was Ten Bos ‘Denker des Vaderlands’, maar ook daarvoor en daarna was en is hij vaak onderweg om zijn wetenschappelijke inzichten uit te dragen door middel van lezingen, gastcolleges en voordrachten bij bedrijven, overheidsinstanties, verenigingen en scholen. Hij bereikt daarmee een zeer breed publiek, ook op internationale podia. Ten Bos weet bij een grote groep mensen buiten de academische wereld een snaar te raken. De reactie op zijn uitingen is vrijwel altijd dat hij een opmerkelijke kijk heeft op zaken waar mensen dagelijks mee te maken hebben, in hun werk maar ook daarbuiten. Dat schudt mensen wakker en laat hen nadenken over dingen die ogenschijnlijk vanzelfsprekend zijn. Ook zijn studenten weten zijn ongebruikelijke perspectief zeer te waarderen.
Jan Buitelaar, hoogleraar Psychiatrie en kinder- en jeugdpsychiatrie
Jan Buitelaar heeft als kinder- en jeugdpsychiater het leven van veel kinderen en hun families beter weten te maken. Met zijn onderzoek heeft hij aanzienlijke stappen gezet in het biologische begrip van ADHD en autisme. Beide komen vooral voor bij de jeugd en jongvolwassenen.
Buitelaar heeft honderden wetenschappelijke artikelen en boekhoofdstukken gepubliceerd, die van grote invloed zijn in het werkveld. Dat komt door zijn innovatie van het opzetten van grootschalige cohorten van patiënten, hun broers en zussen en controlepersonen, op basis waarvan Buitelaars team de genetische en neurale onderbouwing van ontwikkelingsstoornissen aan het licht heeft gebracht. Buitelaar ontwikkelde een screeningsvragenlijst om autisme al in een vroegtijdig stadium op te sporen. Hij was één van de eersten die aantoonden dat ADHD ook bij volwassenen voorkomt. Hij ontwikkelde een eliminatiedieet voor kinderen met ADHD dat de aanzet is geweest voor veel vervolgonderzoek naar de relatie tussen voeding en brein.
Jan Buitelaar is zeer gedreven om zijn onderzoek voor het voetlicht te brengen. Tekenend voor zijn maatschappelijke betrokkenheid is zijn pleidooi in de media voor aandacht voor de relatie tussen armoede en geestelijke gezondheid. Buitelaar weet ingewikkelde problematiek duidelijk te verwoorden en zijn belangrijke boodschap over te brengen.
Beatrice van der Heijden, hoogleraar Bedrijfskunde, i.h.b. strategisch personeelsmanagement
De expertisegebieden van Beatrice van der Heijden zijn loopbaanontwikkeling, duurzame inzetbaarheid, leeftijdsstereotypering, en ouder worden in het werk. Op het vakgebied van de duurzame inzetbaarheid is zij een pionier. Zij was de eerste die onderwerpen als leeftijdsdiversiteit, gevoelde werkdruk, het langetermijnperspectief en informele leercurves in haar onderzoek naar duurzame inzetbaarheid van medewerkers opnam.
Van der Heijdens onderzoek levert ook meetinstrumenten op die organisaties inzicht verschaffen in het keuzegedrag van mensen tijdens hun loopbaan. Sowieso maakt zij haar wetenschappelijke inzichten niet alleen toegankelijk voor professionals in Human Resource Management maar ook voor een breder publiek.
Van der Heijden zet zich met passie in voor de duurzame inzetbaarheid van alle medewerkers, met speciale aandacht voor oudere medewerkers, vanuit volle overtuiging en diep respect voor de waarde van ieders talenten voor een organisatie. Haar wetenschappelijke ambities versmelten naadloos met haar maatschappelijke doelen. Er is dan ook geen duidelijke scheiding aan te brengen tussen haar academische en haar maatschappelijke activiteiten. Het een vloeit uit het andere voort, en beide soorten activiteiten leveren inzichten en inspiratie op voor elkaar.
Nicoline Hoogerbrugge, hoogleraar Erfelijke kanker
Nicoline Hoogerbrugge is een gedreven arts en wetenschapper, die zich inzet voor haar patiënten en collega’s en voor de ontwikkeling van haar vak. Onder haar vleugels heeft de polikliniek Familiaire tumoren in het Radboudumc vorm gekregen en is het bewustzijn over een mogelijke erfelijke aanleg en de daarbij behorende consequenties voor de patiënt en diens familieleden sterk vergroot.
Steeds weer ontwikkelt Hoogerbrugge initiatieven die elders in het land navolging krijgen en de zorg voor mensen met erfelijke kanker verbeteren. Haar inzet als (plaatsvervangend) voorzitter van richtlijncommissies erfelijke darmkanker heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat Nederland één van de eerste landen was waarin darmtumoren die op jonge leeftijd ontstaan, standaard worden onderzocht op kenmerken van een erfelijke aanleg, een concept dat door velen destijds als controversieel werd beschouwd.
Hoogerbrugge is ook voorzitter van het Europese referentienetwerk genetische tumor risico syndromen (ERN GENTURIS). Hierin werken zorgprofessionals samen met patiëntenorganisaties om personen met een erfelijke aanleg van kanker beter te kunnen herkennen en behandelen.
Nicoline Hoogerbrugge is een medisch specialist die haar talent ten dienste stelt van velen en die veel doet om haar ideaal te realiseren om kanker te voorkomen waar mogelijk, en optimale behandeling te geven waar nodig.
Angélique Janssens, hoogleraar Historische demografie
Angélique Janssens heeft de afgelopen jaren de studie naar gezondheid in het verleden sterk bevorderd. Zij bestudeerde onder meer sociale verschillen in doodsoorzaken, het afnemen van infectieziekten en wat daaraan bijgedragen heeft en de verschillen tussen mannen en vrouwen als het gaat om gezondheid.
Janssens weet het grote publiek goed bij haar onderzoek te betrekken, zoals in het project Amsterdamse doodsoorzaken 1854-1940 waarbij zo’n achthonderd vrijwilligers ruim drie jaar lang gezamenlijk de ‘doodsbriefjes’ van Amsterdam (ongeveer 800.000 stuks) hebben getranscribeerd en gedigitaliseerd.
Als initiatiefnemer en drijvende kracht achter het netwerk SHiP (Studying the History of Health in Port cities) draagt Janssens bij aan internationale uitwisseling van data over sterfteoorzaken. Ook zet zij zich in voor een internationale standaardclassificatie van historische registratie van doodsoorzaken.
Interdisciplinaire samenwerking bracht ze tot stand in haar onderzoek naar de rol van familiale invloeden op kindersterfte en langlevendheid, in samenwerking met moleculair epidemiologen van het Leids Universitair Medisch Centrum.
Janssens is ook actief op het gebied van gendergeschiedenis. Aan de Universiteit Maastricht is zij bijzonder hoogleraar Historische Demografie met bijzondere aandacht voor werk en gender. In dat kader geeft zij mede leiding aan onderzoek rond de historische achtergronden van de sociaal-economische gezondheidssituatie in Limburg.
Hans de Kroon, hoogleraar Experimentele plantenecologie
De afgelopen jaren heeft Hans de Kroon zich intensief ingezet voor het herstel van de biodiversiteit in nationaal en internationaal verband. Met zijn geruchtmakende publicatie over de achteruitgang van de insectenetende vogels in Nature in 2014 (Hallmann et al. 2014; Declines in insectivorous birds are associated with high neonicotinoid concentrations) heeft hij significant bijgedragen aan de maatschappelijke discussie rond het gebruik van gewasbestrijdingsmiddelen. Deze publicatie trok wereldwijd aandacht, leidde tot debatten in onder meer de Tweede Kamer en het Europees Parlement, en heeft geleid tot aanpassingen van het neonicotinoidenbeleid in Nederland en Europa.
Een andere publicatie, over de sterke achteruitgang van insecten in natuurreservaten, heeft wereldwijd nog meer aandacht getrokken en heeft geleid tot het nationale Deltaprogramma Biodiversiteitsherstel in Nederland en internationaal tot veel meer aandacht voor het herstel van biodiversiteit (Hallmann et al 2017, More than 75 percent decline over 27 years in total flying insect biomass in protected areas. Plos One).
Om ook een bijdrage te kunnen leveren aan oplossingen voor de geschetste problemen, is intussen Healthy Landscape opgericht. Hierin werkt De Kroon met collega’s uit uiteenlopende disciplines en partners uit de praktijk aan onderzoek dat kennis en inzichten aanreikt die nodig zijn om te komen tot een duurzaam, gezond landschap voor plant, mens en dier.
De Kroon is ook de bedenker en ontwerper van het Phytotron of wortellab van de Radboud Universiteit: een unieke faciliteit om de ondergrondse activiteiten en wortelgroei van planten te bestuderen. Dit nieuwe onderzoeksveld is in de loop van de tijd sterk gegroeid en heeft geleid tot vele nieuwe inzichten op het gebied van ondergrondse interacties tussen planten.
Jolanda de Vries, hoogleraar Translationele tumorimmunologie
Jolanda de Vries is een leider in het tumorimmunologie-onderzoek. Ze is een van de weinige experts op het gebied van cellulaire kankervaccins, in het bijzonder vaccins met dendritische cellen. Een van de successen die De Vries heeft geboekt, is het preventief vaccineren van gezonde dragers van het Lynch syndroom, die grote kans hebben op jonge leeftijd kanker te krijgen. Een ander belangrijk resultaat is de voorwaardelijke toelating tot het basispakket van de zorgverzekering van behandeling van huidkanker met dendritische cellen uit het bloed. Daardoor kan een gerandomiseerde fase III studie uitgevoerd worden.
De Vries was de eerste die imagingtechnieken gebruikte om de werking van dendritische cellen na toediening in patiënten te onderzoeken. Zo liet ze bijvoorbeeld zien hoe belangrijk de route van toediening van cellulaire vaccins is voor een maximaal effect.
De Vries weet zowel studenten als PhD’s en postdocs met verschillende achtergronden (medisch, biomedisch, chemisch) te inspireren. Ze is erg actief in het informeren van clinici, patiënten en andere geïnteresseerden over de resultaten van haar onderzoek. Ze geeft regelmatig lezingen voor patiënten, patiëntenorganisaties en zorgprofessionals. Daarnaast heeft ze ook lessen gegeven op basisscholen om kinderen van 8 tot 10 jaar oud enthousiast te maken voor de wetenschap.
Koos van der Velden, emeritus hoogleraar Public health
Koos van der Velden was van 2004 tot 2018 als hoogleraar Public Health aan het Radboudumc verbonden. Daarvoor had hij al een indrukwekkende loopbaan opgebouwd waarin een sterke internationale oriëntatie
en tropische ziekten een rode draad vormen.
De griep is de belangrijkste infectieziekte in de (westerse) wereld en verantwoordelijk voor een hoog sterftecijfer. De huidige coronacrisis onderstreept dit op niet mis te verstane wijze. ln WHO-verband stond Koos van der Velden aan de wieg van een surveillancesysteem dat intussen is gegroeid naar een samenwerkingsverband tussen 53 Europese landen met de hoofdvestiging in Stockholm. Dit surveillancenetwerk zorgt voor training en voor de detectie van virussen.
De naam van Van der Velden is ook onlosmakelijk verbonden met de geboortezorg. Enkele jaren geleden werd geconstateerd dat Nederland een hoog babysterftecijfer kent, het hoogste in Europa. Het sterftecijfer was twee keer zo hoog als in landen die vergelijkbaar zijn met Nederland zoals Denemarken en Finland, 9,7 op de 1000 in Nederland en in bijvoorbeeld Finland 4 op de 1000. ln een rapport opgesteld onder voorzitterschap van Koos van der Velden werd hiervoor een aantal oorzaken aangewezen zoals leefstijl, maar ook de organisatie van de zorg rondom de bevalling. Het rapport leidde tot een aantal acties om de samenwerking in de geboortezorg te verbeteren, netwerken te vormen en ook in de preventiesfeer gebeurde het nodige.
De onderscheiding heeft professor Van der Velden op een eerder tijdstip ontvangen uit handen van de burgemeester van zijn woonplaats.
Uitreiking
Tijdens een bijeenkomst in de Aula van de Radboud Universiteit op woensdag 28 april reikt burgemeester Bruls van gemeente Nijmegen de koninklijke onderscheidingen uit. Vanwege corona is het helaas niet mogelijk aanwezig te zijn bij deze feestelijke uitreiking. Belangstellenden kunnen de uitreiking van 16.45 tot 17.45 uur via livestream bijwonen www.ru.nl/aula/livestream. Emeritus hoogleraar Koos van der Velden kreeg zijn koninklijke onderscheiding al uitgereikt op maandag 26 april in Bilthoven.
Meer informatie
Martijn Gerritsen, woordvoerder Radboud Universiteit