Goed leren schrijven is een uitdagend, doorlopend proces van teksten aanpassen, verwijderen en herschrijven. Zelfregulatie, het controleren en sturen van het eigen leerproces, is hierbij van groot belang. Een systematisch en consistent lesprogramma is nodig om zelfregulatie te ontwikkelen, met daarin uitgebreide feedback door de leraar. Hoe kan AI de zelfregulatie van leerlingen in lees- en schrijfvaardigheid in kaart brengen? En hoe kan de leraar leerlingen goed ondersteunen in de ontwikkeling van zelfregulatievaardigheden? Aan het woord zijn projectleider Igor Wassink, strategisch adviseur onderwijs en technologie bij de onderwijsgroep Quadraam, en lead wetenschap Joep van der Graaf, universitair docent en onderzoeker aan de Radboud Universiteit.
Projectupdate Zelfregulatie: ‘Twee vliegen in één klap’
De eerste tien co-creatieprojecten van NOLAI zijn in september 2023 gestart. Wat is er allemaal gebeurd in dat eerste jaar? Wie werken er mee aan de verschillende projecten, hoe gaat zo’n co-creatieproject in de praktijk nou precies in zijn werk? Deze keer kijken we in de keuken van het project ‘Bevordering van zelfregulatie bij het schrijven van essays’.
Snelle ontwikkelingen
De afgelopen vier jaar geeft Igor advies over leren en lesgeven met ICT aan besturen, directies en overig personeel op schoolniveau. Dankzij zijn ruime ervaring als leraar, teamleider en directielid kijkt hij met een brede blik naar het onderwijs. “Ik voel sterk de noodzaak dat we ons onderwijs anders moeten gaan inrichten. De technologie ontwikkelt zich heel snel en dat is mogelijk disruptief voor de samenleving en dus het onderwijs. We zullen echt leerlingen moeten voorbereiden op een samenleving waarin mens en technologie onlosmakelijk verbonden zijn.”
Als partner van NOLAI onderzoekt Quadraam de kansen en risico’s van AI, ook in het taalonderwijs. “Met het Flora-algoritme is al veel onderzocht en geëxperimenteerd. Het is interessant om te kijken of we dat in het Nederlands toe kunnen passen, bijvoorbeeld bij de basisvaardigheden Taal. Hoe kun je daar meer effect bereiken door gebruik te maken van AI, waarbij én die taalvaardigheid beter wordt én dat zelfregulerend vermogen? Met dit project slaan we twee vliegen in één klap."
Comfortabel in het modern onderwijs
Inmiddels is er een pilot gestart in vier klassen op het Candea College in Duiven, een Quadraamschool. “De materie is ontworpen voor havo- en vwo-klassen en de wens is er om dit later uit te breiden naar de andere onderwijsvormen binnen Quadraam. Op dit moment zijn er zes docenten betrokken en het leuke is dat het een divers team is. De vakken die zij geven zijn aardrijkskunde, biologie, geschiedenis, Nederlands en Engels.”
'We willen dat het aansluit op de behoeftes van de leerlingen, zodat ze ook straks goed toegerust zijn voor de maatschappij.'
Hoewel het werven van deze docenten vrij soepel verliep, hebben zij ieder hun eigen blik op AI in het onderwijs. “Er zitten leraren bij die de grote meerwaarde ervan inzien, maar ook mensen die sceptisch zijn en zeggen ‘laat maar eens zien wat het voor ons kan betekenen’. Binnen Quadraam willen we echt kijken wanneer technologie het onderwijs écht verrijkt, ondersteunt en verdiept, maar soms moet je ook signaleren wanneer het niet helpt en je het op de traditionele manier wil aanpakken. Uiteindelijk willen we de handelingsbekwaamheid vergroten en dat mensen zich echt comfortabel voelen in het gehele onderwijs dat modern is. We willen dat het aansluit op de behoeftes van de leerlingen, zodat ze ook straks goed toegerust zijn voor de maatschappij. En dat wordt ook bij ons op bestuurlijk niveau inmiddels gezien.”
Inzicht in het leerproces
Als wetenschapper bij het Adaptive Learning Lab van de Radboud Universiteit is Joep geïnteresseerd in adaptiviteit bij het leren. Dit project borduurt voort op zijn eigen onderzoek. In deze pilotfase, die tussen concept en ontwikkeling inzit, maakten de docenten en de leerlingen kennis met de materialen die de onderzoekers al in huis hadden. “Een van de onderwerpen van het essay dat de leerlingen voor deze pilot moesten schrijven is ‘rode en witte bloedcellen’. Dat sluit aan bij het vak biologie. Het doel is dat de leerling samenvat wat er staat en verbanden legt tussen de verschillende onderwerpen.
'Het zou erg mooi zijn als leerlingen in de toekomst beter inschatten op welke manier ze een taak willen aanpakken, want daar heb je je leven lang wat aan.'
Tijdens dit schrijfproces van 45 minuten monitort de AI de muisklikken en toetsenbordaanslagen om dit vervolgens te labelen als acties zoals ‘essay openen’ en ‘tekst typen’. “De leerlingen krijgen een tijdslijn te zien met de activiteiten die ze hebben uitgevoerd zoals ‘lezen’ en ‘schrijven’, maar ook bijvoorbeeld ‘plannen’ en ‘oriënteren’. Uiteindelijk willen we naar een dashboard. Docenten willen dat het nut voor de leerlingen duidelijker wordt, want het is makkelijker voor leerlingen om doelen te stellen rondom de kwaliteit van wat ze schrijven, dan om hoe ze een leerproces gaan vormgeven. Het zou erg mooi zijn als leerlingen in de toekomst beter inschatten op welke manier ze een taak willen aanpakken, want daar heb je je leven lang wat aan.”
Aan de wieg
Draagvlak op individueel en bestuurlijk niveau bepaalt hoe scholen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van AI in onderwijs. “De pilot maakt gebruik van een gevalideerd algoritme en uit eerdere onderzoeken blijkt dat het redelijk betrouwbaar bepaalt wat leerlingen doen. Daar zijn we heel blij mee en we willen graag daarop voortbouwen. Eén van de docenten heeft dit ook uitgelegd aan een collega met enige aversie tegen het gebruik van AI. Toen die collega dit verhaal hoorde, was die aversie een stuk minder”, vertelt Joep.
Igor sluit af: “Ik vind het heel erg leuk als Quadraam echt een bijdrage kan leveren aan hoe AI een natuurlijke rol gaat spelen in het onderwijsproces. Om daar aan de wieg te staan vind ik echt een hele goede ontwikkeling. Dat gun ik andere scholen ook. Mensen mogen daarbij ook experimenteren en fouten maken is helemaal niet erg. Het valt of staat met een leidinggevende die ziet dat dit belangrijk is. Als dat ook nog op bestuurlijk niveau gebeurt, dan is het helemaal goed.”
Blijf op de hoogte
Wil je niks missen over de activiteiten van NOLAI? We sturen je graag geregeld een bericht over het laatste nieuws, bijeenkomsten, concepten, producten en meer.
Contactinformatie
- Organisatieonderdeel
- Nationaal Onderwijslab AI (NOLAI)
- Thema
- Kunstmatige intelligentie, Onderwijs
