Social Media Influencers and Online Radicalization | 2023 |Eviane Leidig
Tradwives worden ze ook wel genoemd, de vrouwen die het traditionele leven omarmen. Ze zijn bij voorkeur blond, huisvrouw, zorgen voor man en kinderen, en voor het uitdragen van de normen en waarden van de conservatieve kerk, vooral van rechts-nationalistische of rechts-populistische signatuur. In Nederland kennen we Raisa Blommestijn en Eva Vlaardingerbroek, die beide aan het profiel voldoen, al zijn ze tot dusver ongehuwd. Leidig volgt in het boek een paar invloedrijke vrouwen van nabij, onder wie Lauren Southern, met haar prachtige gejaagd-door-de-wind-achtige naam, en met een rijke radicaal rechtse historie.
Leidig laat zien hoe geraffineerd het spel is dat deze groep influencers speelt op social media: onder het mom van onschuldige alledaagse dingetjes als koken, eten, kleren, make-up wordt propaganda bedreven en in hapklare brokjes uitgeserveerd. Het is een wonderlijke mengeling van personal branding en politiek rechtse ideologie.
Leidig beschrijft het fenomeen van binnenuit: met toestemming van de ethische commissie van haar werkgever (Universiteit Tilburg) is ze undercover volger geworden van deze dames, volgens een methode die ze digitale etnografie noemt. Zo volgde ze influencers alsof ze zelf adept was, bekeek ze YouTube vlogs en video’s, begaf zich op fora op Discord, Telegram of Instagram. Het is een openhartige en eerlijke verslaglegging, maar ook een nogal persoonlijk relaas, dat helaas af en toe wel erg bevoogdend, en soms zelfs wonderlijk redundant is: Leidig wordt niet moe steeds uit te leggen wat het correcte standpunt is, en waarom, en ze verhult niet dat zijzelf aan de woke kant van de geschiedenis staat.
Ze laat zien hoezeer deze moeders in een spagaat staan: enerzijds beschouwen ze het als hun opdracht om volledig dienstbaar te zijn aan man, kind en huishouden, en dat betekent dat het kostwinnaarschap niet de meest voor de hand liggende levensvervulling is. De mainstream media besteden niet genoeg aandacht aan hun zienswijze en daarom zien deze vrouwen zich genoodzaakt om dan maar zelf aan de weg te timmeren, en zich te conformeren aan de regels van de commerciële socialmediaplatforms: alleen als je genoeg advertentie-inkomsten genereert, zullen de algoritmes je missie verder verkondigen. Werk aan de winkel dus, terwijl thuiszitten nu juist de boodschap is. De oplossing is om van thuiszitten je werk te maken. Bescheidenheid, je plaats kennen, niet op de voorgrond treden is in wezen strijdig met het beginnen van je eigen blog. De openbaarheid kiezen is feitelijk in tegenspraak met de normen en waarden die Radicaal Rechts voorstaat, en toch doen ze het, komen ze er mee weg, zijn ze razend populair, en weten ze zelf dit voer voor cognitieve dissonantie op te lossen. Hoe doen ze dat? Volgens Reidig is het vooral het instrument van de ‘self-branding’ dat de dames gebruiken: ze promoten zichzelf, en tegelijkertijd maken ze een politiek statement.
De tradwives verkondigen keiharde omvolkingstheorieën (‘the need to breed’ en de ‘white baby challenge’) maar op een zachtere, vrouwelijker toon en lijken daardoor onschuldig. Ze verwerpen, zo ver mogelijk, het feminisme, zeker het derdegolf feminisme (en alles wat ze denken dat woke is), ze zijn islam-kritisch, en zeker buitenlanderkritisch. En tegelijkertijd zijn deze tradwives wel degelijk moderne vrouwen. Ze kleden zich trendy, zijn seksueel actief, ze verdienen hun eigen geld – voorwaar verworvenheden van de tweede feministische golf. Ze hebben last, zegt Leidig, van generationele vergeetachtigheid: ze weten niet dat ze schatplichtig zijn aan hun vrijgevochten voorgangsters, ze beschouwen die erfenis als vanzelfsprekend, en verwerpen het gedachtegoed in een moeite door.
Hoe werkt het?
Lauren Southern had haar eigen YouTube kanaal en werd ze een heuse micro-celebrity, iemand die de kneepjes van het influencer zijn kende. Dit zijn de vier regels:
- Zorg dat je zo alledaags, normaal, herkenbaar, aanraakbaar en authentiek bent dat mensen denken dat je op hen lijkt.
- Onderhoud je zichtbaarheid door regelmatig content te vernieuwen
- Wees lief voor je volgers, bouw een band met ze op, zorg dat je ze kent
- Zorg voor online-opbrengsten
Wat doe je dan? Je begint een vlog – een serie over jezelf. Instagram Story is een ideale outlet, want dat verdwijnt vanzelf. Deze vluchtigheid is essentieel, want dan blijf je ongrijpbaar voor de tegenpartij. Je bent zo openhartig als mogelijk: je geeft volgers inkijkjes in je persoonlijke en publieke leven, achter de schermen als het ware. Daarmee suggereer je intimiteit. En dan, tussen de selfies, de dagelijkse beslommeringen als het maken van kinderhapjes, of het kopen van kinderkleertjes door vervlecht je je politieke mening: je strooit met desinformatie, met samenzweringstheorieën, met haatspraak, en andere opruiende informatie, en mocht dat tot verontwaardiging leiden, dan kun je je altijd beroepen op de vrijheid van meningsuiting.
Is het te stoppen?
Leidig beschrijft ook hoe moeilijk het is om het discours van deze rechtse tantes te counteren. Techbedrijven kunnen uiterst rechtse content weren, ze kunnen ervoor zorgen dat er geen adverteerders meer komen of ze kunnen de rankings kunstmatig lager maken. Dat werkt soms. Eerdergenoemde Lauren Southern zag zich genoodzaakt te doen alsof ze beauty-goeroe was. Haar politieke boodschap werd geweerd van YouTube, en dus begon ze een makeuptutorial. Ze kruidde haar schminkinstructies met wonderlijke tips: ‘And you’re just going to want to take that foundation and cover up all of your face’s imperfections. Just like your history teachers have covered up all of Islam’s crimes throughout history.’ ‘Be sure to use nice and sharp strokes – just as sharp as the knives Allah instructs us to use on the throats of disbelievers.’ ‘Just close that eye, just like you would to every single terrorist attack that happens in the Middle East and Europe every day.’ ‘The last thing you want is your eyelashes clumping together. You want to keep them nice and separate, just like men and women in a mosque.’ Een fascinerende mix van ironie en cynisme.
Om de automatische detectie van de platforms te omzeilen, wordt veelvuldig gebruik gemaakt van hondenfluitjes, of van opzettelijke spelfouten zoals vaccin@ti0n, of v 🪓.
Leidig heeft niet veel vertrouwen in softe interventietechnieken als counter narratives (het tegenspreken van uiterst rechtse content), noch in de inoculatie-methode: je ‘injecteert’ mensen een beetje met foute informatie en leert ze dan hoe ze immuun kunnen worden tegen nog veel ergere misinformatie. En dan is er nog het verbeteren van de leesvaardigheid in het algemeen en de mediawijsheid in het bijzonder. Ook nog onvoldoende bewezen effectief, vindt Leidig. Bovendien, zo oordeelt ze, scholing in digitale geletterdheid legt de verantwoordelijkheid bij het individu – je bent zelf verantwoordelijk voor je afweer – terwijl de techbedrijven de hoofdschuldigen zijn.
Waar Leidig wat meer fiducie in heeft is in counter-influencers, dat zijn influencers die van hun gezag gebruik maken om uiterst rechts te debunken. BreadTube heet het losse gezelschap van Youtubers dat er een sport van maakt het algoritme te kapen: door dezelfde onderwerpen te behandelen als het uiterst rechtse kamp zorgen ze ervoor dat het algoritme niet langer alleen uiterst rechts aanbeveelt. Sowieso vindt Leidig dat echte counter-influencers veel beter dan overheden in staat zijn om de technieken die uiterst rechtse groepen gebruiken te manipuleren en te pareren. Ze vindt dat vooral het thuisfront het meest effectief kan debunken. Helaas herkent de directe omgeving niet altijd het gevaar. Als mamma bezig is met koekjes bakken, beautytricks of schoonmaakfoefjes, wordt dat als volkomen onschuldig en ongevaarlijk gezien. Nu weten we beter. Hoed u voor de schoonmaaktips!
