Relifluitjes

Meestal zijn ze extreemrechts, hondenfluitjes. Dat zijn de boodschappen die door ingewijden wel, en door buitenstaanders niet begrepen worden. Maar begin november was er een nieuw geluid te horen, althans voor degenen die het konden herkennen: een relifluitje.

 

Een echt hondenfluitje maakt geluid dat alleen honden horen. Daarom heten bedekte toespelingen die alleen ingewijden helemaal begrijpen, en anderen niet, ook hondenfluitjes. Gewone mensen horen niets bijzonders, maar insiders horen het bedoelde signaal. Zodra je de pijper erop aanspreekt en vraagt: “Waarom gebruik jij ineens het woord ‘boreaal’?,” kan de fluiter altijd zeggen “Dat is niets bijzonders, dat betekent gewoon ‘noorderlijk’”. Extreemrechts is inmiddels heel bedreven in het ontkennen van extra ladingen: “Nee hoor, dat is gewoon het getal 88”, of “nee hoor, dat zijn gewoon haakjes rondom mijn naam, of “nee hoor, dat is gewoon een kikker die Pepe heet.”

Hondenfluitjes worden vooral door uiterst rechts gebruikt. Niet alleen in Nederland, ook in het buitenland. Maar soms zijn er hondenfluiters van andere signatuur. In de week van 4 tot en met 11 november 2023 kon je op radiozender NPO1, - als bekend een main stream medium - met hoge regelmaat radiospotjes horen, die de gewone luisteraar volkomen onbewogen lieten, maar de goede verstaander wist genoeg.

Een jonge vrouwenstem spreekt de luisteraar aan. Ze zegt: ‘Abortus, een mensenrecht?’ Er klinkt ongeloof door in haar toon. Alsof ze iets herhaalt wat elders als vanzelfsprekend beschouwd wordt. Het klinkt als het toontje van de Aldi-reclame waar de voice-over vragen stelt als ‘Aldi voor altijd?’ of ‘Al onze merken A-merken?’ en het antwoord is dan altijd geruststellend. Diederik Ebbinge zegt dan namelijk altijd: ‘Tuurlijk wel’. Maar dat ‘Tuurlijk wel’ klinkt niet in dit radiospotje. Hier, zo wordt al snel duidelijk, moet het gewenste antwoord ‘Tuurlijk niet’ zijn, als bij een negatieve retorische vraag. De vraag is dan ook een rechtstreekse verwijzing naar D66, want die partij stelt expliciet dat abortus een mensenrecht is (https://d66.nl/wp-content/uploads/2022/11/Initatiefnota_abortus_4.pdf).

Snel na de vraag klinkt het fluitje: ‘Iedereen heeft recht op leven.’ Dat is, via het maxime van kwaliteit, het antwoord op de mensenrechtvraag. Iedereen heeft recht op leven. Wie kan daar nu op tegen zijn?

En dat is kenmerkend voor hondenfluitjes. Ze lijken heel onschuldig, ongevaarlijk en onnozel. Wie het niet hoort, zoekt er niets bijzonders achter. Maar de goede verstaanders - in dit geval niet uiterst rechts, maar uiterst christelijk – hoort de werkelijke boodschap. Als je ervanuit gaat dat het menselijk leven begint bij de conceptie, dan is een embryo een persoon, en die heeft recht op leven. Zij begrijpen onmiddellijk dat dit onderdeel is van de campagne ‘week van het leven.nl’ en dat de week van het leven eigenlijk betekent: de week van het christelijke leven. Geen abortus.

 De website van weekvanhetleven.nl opent met de oproep om geld te doneren. We vinden er ook een filmpje. We horen borrelende geluidjes, een pianomuziekje, we zien een roze omgeving, alles wijst erop dat we ons in de baarmoeder bevinden. Totdat we ineens dezelfde jonge vrouw van het spotje horen roepen, met een vertrokken mond van verontwaardiging: ‘Abortus, een mensenrecht?’ In beeld zien we een embryo die zijn hand opsteekt.

Deze campagne oogt erg Amerikaans. In de VS maakt de anti-abortusbeweging gebruik van vergelijkbare strategieën. Ze hebben dan ook de slogan ‘pro-life’, dus ‘voor het leven’, en wie is er nu tegen het leven? Iedereen is toch zeker voor het leven? Met een positieve framing en een positieve connotatie en een positieve vibe.

Overigens kan ik me niet voorstellen dat de Amerikaanse organisatie de argwanende vraag ‘Abortus, een mensenrecht?’ in het spotje zouden hebben laten staan.

Het risico dat je ‘Tuurlijk wel’ denkt, is immers veel te groot.


 

Lees HIER meer over hondenfluitjes. 

Geschreven door
prof. dr. M.J.P. van Mulken (Margot)
prof. dr. M.J.P. van Mulken (Margot)
Margot van Mulken is hoogleraar Persuasieve Communicatie en Stilistiek en onderzoekt het effect van stijl en cultuur in persuasieve communicatie.