Volgens vele ouders moet je, als je boos bent, tot tien tellen voor je reageert. Ik heb het mijn vader of moeder nooit horen zeggen en het is voor mij een beetje een uitspraak in de categorie tegeltjeswijsheden. Net zo onmogelijk ook als de tegenhanger: wees spontaan! Maar toch. Wat wordt er veel en snel gereageerd, via mail, sociale media, klassieke media. Niet toevallig methoden waar je de ander niet in de ogen kijkt. Maar juist omdat je die ander niet ziet wordt je reactie niet gedempt. Zou daar de 10-tellenregel wel kunnen werken?
Als je in een gesprek 10 tellen pauzeert, wordt de situatie ongemakkelijk, of dat nu 1 op 1 is, of in een groep. Via sociale media lijkt dat ook zo te gaan: als je niet direct reageert komt de vraag wat er aan de hand is. Ik denk dat het beter is om dat laatste niet meer te doen, heilzaam voor jezelf, de ander en de samenleving. Natuurlijk, op allerlei momenten heeft het veel waarde als je iemand snel en makkelijk kunt bereiken, maar toch stel ik de 10-minuten-, 10-uren- en 10-dagen-regel voor.
1. Reageer nooit binnen 10 minuten op een mail
Veel e-mailprogramma’s hebben een envelop als symbool. Een envelop is een handig voorwerp, waar je een op papier geschreven tekst in kunt stoppen. Enveloppen hebben een lijmlaagje die je door bevochtiging laat kleven zodat de envelop gesloten wordt. Zo wordt de tekst veilig opgeborgen en niet leesbaar voor anderen. Je kunt dan een postzegel op die envelop plakken, het adres van degene aan wie je je tekst wil doen toekomen eronder schrijven, waarna je via een ingenieus systeem met brievenbussen kunt verwachten dat de tekst binnen enkele dagen bij de juiste persoon aankomt. Die persoon zal over het algemeen de tijd nemen je tekst te lezen waar je zoveel moeite voor hebt gedaan en waarvoor je ook wat kosten hebt gemaakt. Die persoon zal nadenken of hij en/of zij zal reageren en via welke kanaal. Dit proces leidt ertoe dat je goed nadenkt wat je schrijft en ook dat het even duurt tot de reactie er is. Soms kijk je met spanning uit naar de postbode, vaak heb je verschillende scenario’s in je hoofd over welke reactie er kan komen, bijna altijd verplaats je je in de ander als die de tekst leest.
Hoe anders werkt e-mail, snel gratis en helaas vaak gedachteloos. Ik vrees dat het niet gaat lukken om e-mailprogramma’s minimaal een dag over de bezorging te laten doen, en een blok te zetten op reageren binnen 10 minuten. Ook zal het niet lukken om een bedrag van bijvoorbeeld 10 cent per mail in voeren en dan natuurlijk niet per verzonden mail, maar per geadresseerde. Maar wat fijn zou het zijn! Wat je wel kunt doen: mails niet lezen als ze binnenkomen, maar als je rustig de tijd ervoor hebt en niet snel reageren, zeker niet binnen tien minuten. Wat een daling van werkdruk zou dat geven! Tevens gaan, denk ik, veel scherpe kantjes eraf. Natuurlijk zijn er zaken die haast hebben: daarvoor pak je liever de telefoon.
2. Reageer nooit binnen 10 uur op een media-uiting
Media doen er veel aan nieuws zo snel mogelijk te brengen en helaas is snelheid nogal eens belangrijker dan zorgvuldigheid. Bijna iedereen, zeker in tijdens van crisis, heeft de behoefte nieuws op de voet te volgen. Je wilt goed geïnformeerd blijven. Niet alle media-uitingen zijn echter correct of volledig en vaak is er tijd nodig om een bericht goed te duiden. Toch wordt ook hier steeds vaker gevraagd te reageren voordat het bericht goed gecheckt is. Direct reageren is dan ook niet aan te raden, feiten liggen vaak net iets anders, de context blijkt nogal eens relevant, verder zoeken naar de bron is nodig en even nadenken belangrijk, al bij al een uur of tien wachten is heel verstandig.
3. Reageer nooit binnen 10 dagen op een onderzoeksrapport
Onderzoeksrapporten zijn gelukkig meestal tot stand gekomen na zorgvuldig onderzoek en analyse, bevatten verwijzingen en bijlagen en zijn niet altijd makkelijke kost. Meestal is er een samenvatting, maar zoals dat dan gaat, mist die nogal eens nuance en diepgang. Ook is een samenvatting gebaseerd op keuzes over wat de onderzoeker of de opdrachtgever denkt wat belangrijk wordt gevonden, gericht op een bepaald publiek. Een onderzoeksrapport goed lezen en checken kost serieus tijd en aandacht en gezien de manier van werken van de meesten moet die tijd gepland worden. Een reactie goed formuleren is ook hier belangrijk en vraagt vaak wat extra onderzoek buiten het rapport om. Tien dagen lijkt me dan ook een redelijke termijn.
Deze regels zijn niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, noch epistemologisch, theoretisch of experimenteel. Ik ga me er ook niet aan houden, maar ik ga ze wel in mijn achterhoofd houden als ik reageer. Ik denk dat dat goed is voor mijn bloed- en werkdruk.
Han van Krieken is rector magnificus van de Radboud Universiteit.