Hanneke Roos verdiept zich sinds september in het leven van Diet Kloos-Barendregt. Hanneke is tweedejaars studente Geschiedenis en heeft een grote passie voor muziek. Toch kende ze de Nederlandse zangeres die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet actief was niet. Hoe zij Diets leven zou omschrijven? ‘In drie woorden? Muziek, liefde, vurigheid.’
16-jarig meisje in verzet
Diet groeide op in Dordrecht en ging als 16-jarige in het verzet. Hanneke: ‘Samen met haar broer maakte ze muziek. Ze gaven in 1941 huiskamerconcerten waarvan de opbrengst naar Joodse gezinnen ging. Huiskamerconcerten waren in die tijd heel gangbaar. Rijke mensen nodigden muzikanten uit om thuis op hun vleugel een concert te verzorgen. Tijdens het verzet ontmoette ze haar latere man Jan Kloos.’
Grote liefde Jan Kloos
Jan werd haar grote liefde. Zestien dagen na hun bruiloft werden ze door de Duitsers opgepakt. In de gevangenis in Utrecht moest ze toezien hoe haar man werd gemarteld. Diet werd na negen weken vrijgelaten, Jan werd begin 1945 gefusilleerd. ‘Dit maakte haar in één klap op haar twintigste levensjaar weduwe.’
De briefcorrespondentie met Jan laat zien dat een korte liefde een leven lang kan duren: ze droeg zijn afscheidsbrief altijd bij zich. In de afscheidsbrief vroeg Jan aan Diet het leven weer op te pakken. Het bevatte de woorden: ‘Zing en wees gelukkig’.
Hanneke: ‘Diet had als oratorium-zangeres een succesvolle carrière. Ze trad jarenlang op in Nederland, Duitsland, België, Frankrijk en Italië. Tijdens haar zangcarrière werd ze zangdocent op het Conservatorium in Tilburg, later werd ze hoofddocent.’
Tijdens die reizen naar het buitenland liet Diet zich niet de les lezen. ‘Zo bezocht ze in de Italiaanse stad Siena als zangeres een beurs. De conciërge daar ging dicht tegen haar aan staan. Dat vond ze duidelijk niet leuk. In een brief aan haar moeder schreef ze: ik gaf hem gewoon een elleboog. Ik laat me niet kisten. Dat toont haar directe karakter.’ Hanneke lacht: ‘Nagefloten worden en ‘mooie Hollandaise’ genoemd worden, vond ze wel leuk.’
Brieven
Diet was een vrijgevochten vrouw en had meerdere liefdes in haar leven. Na de bevrijding viert ze samen met een vriendin een weekje vakantie in Parijs. Ze studeert op dat moment nog. Daar leert ze op een terrasje aan de Seine de dichter Paul Celan kennen.
‘Ze voelden zich direct verbonden: allebei hadden ze een oorlogstrauma. Zij als verzetsstrijder en hij als jood die het werkkamp had overleefd. In Nederland zette de relatie zich voort in de vorm van brieven en gedichten. Maar Jan bleef haar allergrootste liefde.’
Hanneke heeft inmiddels talloze brieven gelezen. ‘Ik ben de tel kwijt. Ik prijs mezelf gelukkig dat ik als student met al dit bronmateriaal mag werken en betekenis mag geven aan zo’n belangrijk onderzoek. Paul Sars heeft Diet goed gekend en vertelt ook mooie verhalen over deze heldhaftige vrouw.’
Het is bijzonder dat Diet het typoscript van Todesfuge kreeg. Nadat ze overleed op 90-jarige leeftijd is dit document overgedragen aan Paul Sars.
Middelbare scholieren
Paul Sars: ‘Ik kies er bewust voor de biografische schets door een studente te laten schrijven die Diet niet heeft gekend. Mede-begeleider Floris Meens roemt Hannekes wetenschappelijk talent; haar leeftijd en liefde voor muziek brengen haar dicht bij Diet destijds. Ook middelbare scholieren leren meer over het liefdesleven van Jan en Diet Kloos door ons lesmateriaal. Op het Johan de Witt-gymnasium in Dordrecht maken leerlingen een werkschrift, een website en een tentoonstelling. Drie thema’s komen er aan bod: Diet als scholiere in het verzet, de liefde van Jan en Diet in oorlogstijd en het leven na de oorlog. De presentaties van de leerlingen vinden in mei plaats.’
Hanneke studeert de bacheloropleiding Geschiedenis bij de Faculteit der Letteren. Meer weten?
Tevens volgt Hanneke het Honoursprogramma van de Radboud Honours Academy, waar ze met dit project de mogelijkheid krijgt om onderzoek te doen in haar eigen vakgebied Geschiedenis. Meer weten?
Het lesmateriaal ‘Diet en Jan: Leven en liefde in oorlogstijd’ is met name geschikt voor Geschiedenis, ML, CKV (muziek), Nederlands, Duits. Meer weten?