Bijna onmiddellijk nadat Dickens zijn novelle voor het eerst publiceerde in 1843, verschenen er bewerkingen. Niet alleen tourde Dickens zelf door Engeland met lezingen van het verhaal, maar er verschenen ook toneelstukken. De oudste beschikbare filmversie (waarin nog niet werd gesproken) dateert uit 1901, toen films zelf nog steeds een zeldzaam fenomeen waren. De BBC maakte voor het eerst een herbewerking van het verhaal in 1923, als een radio-uitzending. Dit was nauwelijks dertien maanden nadat het bedrijf was begonnen met uitzenden. Sindsdien zijn er tientallen films, televisie-uitzendingen, stripverhalen, animatiefilms en zelfs podcasts, opera's en videospellen gecreëerd.
Eenvoudige structuur
Volgens Louttit zijn er een paar factoren die verklaren waarom het verhaal zo vaak is verteld. “Het verhaal zit bijzonder goed in elkaar, met een strakke structuur. Het heeft een duidelijk kader: we maken kennis met het personage Scrooge, gevolgd door herhaalde bezoeken van de geesten van voorbije kerst, huidige kerst en toekomstige kerst, en dan volgt de verlossing voor Scrooge.” Die rechtlijnige structuur maakt het makkelijk te vertellen: bijna elke versie van het verhaal kent dezelfde scenes en bijna elk detail van het boek wordt in een herbewerking meegenomen. Het feit dat het een relatief luchtige roman van ongeveer 100 pagina's is, maakt dat het verhaal gemakkelijker te bewerken is dan bijvoorbeeld ‘Oorlog en Vrede’ van Tolstoj, een boek met 1000 pagina's vol details.
“De aantrekkingskracht van het boek schuilt ook in de ontwikkeling van Scrooge in het verhaal. Je hebt het gevoel van een soort wedergeboorte, een herontdekking die het personage doormaakt. Hij verwerkt zijn leven en ervaringen tot dan toe en ontwikkelt zich tot een beter persoon. Dat is een zeer levenslustige, positieve boodschap, die met name rond Kerstmis bijzonder aansprekend is. Die transformatie van Scrooge is iets wat we allemaal kunnen begrijpen; het verhaal wekt een bepaald gevoel bij ons op.”
Maatschappijkritische boodschap
Hoewel alle versies op hetzelfde verhaal zijn gebaseerd, kan de manier waarop ze het verhaal benaderen enorm verschillen. Sommige gebruiken de tekst als een leeg schilderdoek en gaan daar flink op los: “Er zijn zo veel musicals met een Scrooge-figuur dat ze hun eigen subcategorie - de zogenaamde Scroogicals - vormen”, aldus Louttit. Andere versies benadrukken vooral de maatschappijkritische boodschap en vertellen ons iets over de tijd waarin de betreffende versie werd gemaakt. Dickens zelf schreef de novelle oorspronkelijk als maatschappijkritische boodschap in het Victoriaanse tijdperk.
Louttit: “De tekst is echt warm, vol leven en energie. Maar tegelijkertijd worden de moeilijkheden en uitdagingen in het leven niet weggestopt. Thema's als maatschappelijk lijden en armoede, honger, het belang van goed onderwijs spelen allemaal op de achtergrond en bieden inzicht in de politieke context van die tijd. Maar ze zijn net zo goed van toepassing op latere tijden, zoals die van soberheid in de Britse en Amerikaanse politiek van de jaren 80 van de vorige eeuw. We begrijpen de context, en de combinatie klopt helemaal: het verhaal is op vele punten hartverwarmend, met ook een maatschappijkritische boodschap.”
Tot slot, en misschien een beetje een anachronisme: A Christmas Carol is ook zeer filmisch, zo legt Louttit uit. “Scrooge krijgt in feite een film van zijn eigen leven voorgeschoteld als de drie geesten hem bezoeken. Zoals Dickens het verhaal vertelt, dat is visueel erg sterk.”
Muppet Christmas Carol
A Christmas Carol is niet het enige werk van Dickens dat zich tijdens Kerstmis afspeelt, maar het was wel zijn eerste. Later schreef hij The Chimes (1844), The Cricket on the Hearth (1845), The Battle of Life (1846) en The Haunted Man (1848), evenals een aantal korte verhalen. Maar geen van deze verhalen zou zo populair worden als Dickens' eerste kerstverhaal. Scrooge en ‘Tiny Tim’ zijn inmiddels bekende namen geworden, terwijl Anthony Jeddler en Dot Peerybingle dat beslist niet zijn. “Zijn latere kerstboeken waren destijds populair genoeg, maar zijn nu slechts een voetnoot in de literatuurgeschiedenis. Ze zijn nog steeds best interessant om te lezen, ook al behandelen ze soortgelijke thema's, zoals het teruggaan naar het verleden en het heroverwegen van herinneringen.”
Wat is nou Louttits favoriete versie? Hij heeft meer dan een dozijn verschillende herbewerkingen gezien, waardoor het moeilijk is om er maar één uit te kiezen. Een van de films die hij onlangs heeft gezien en waarvan hij heeft genoten is ‘Scrooge’, de film uit 1970 met in de hoofdrol Albert Finney. “Het is een uitbundige, grappige Hollywoodmusical van het verhaal, en Finney zet een geweldige Scrooge neer.” Maar welke versie staat op nummer één? ‘The Muppet Christmas Carol’, waarbij alle belangrijke rollen worden gespeeld door Kermit, Miss Piggy, Gonzo en hun vrienden (behalve Scrooge, die wordt gespeeld door Michael Caine). “The Muppet Christmas Carol is erg speels en bevat grappige teksten en leuke liedjes. Maar tegelijkertijd blijft het een goede vertelling van de novelle.”
Interessant artikel?
Meer op Radboud Recharge.