Nijmeegse hoogleraar en priester Titus Brandsma op 15 mei heilig verklaard

De katholieke kerk maakte vandaag bekend dat Paus Franciscus de Nijmeegse hoogleraar en priester Titus Brandsma (1881-1942) op 15 mei heilig zal verklaren. Brandsma was rector magnificus en hoogleraar Filosofie aan de Radboud Universiteit – destijds Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij kwam om het leven in concentratiekamp Dachau, een half jaar nadat hij wegens zijn verzet tegen het nationaalsocialisme door de nazi’s was gearresteerd. In 2005 werd hij verkozen tot Grootste Nijmegenaar aller Tijden.

Rector
Rector magnificus Han van Krieken reageert op het nieuws van de heiligverklaring. ‘De heiligverklaring van Titus Brandsma zien wij als een bijzondere erkenning voor zijn leven, dat in dienst stond van zijn geloof èn zijn zorg voor de medemens en dat gekenmerkt werd door zijn hoogstaande moraal en moed. Brandsma was voorvechter van gerechtigheid en waarheid in de samenleving. Het gezamenlijke belang kreeg bij hem altijd voorrang boven eigenbelang en prestige. Hij bood weerstand aan een systeem van onderdrukking, discriminatie, onvrijheid en onmenselijkheid. Daarmee is hij tot op de dag van vandaag een inspiratiebron voor velen.’

Brandsma werd op 23 februari 1881 nabij Bolsward als telg uit een Fries boerengeslacht geboren. Zijn voornamen waren Anno Sjoerd. Toen hij in 1898 intrad bij de orde der karmelieten, nam hij de kloosternaam Titus aan; tevens de naam van zijn vader. In 1905 werd Brandsma tot priester gewijd.

Pater karmeliet, pedagoog, wetenschapper en journalist
Brandsma promoveerde in Rome tot doctor in de wijsbegeerte, doceerde in Oss aan het studiehuis van de karmelieten en werd in 1923 hoogleraar aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen met in zijn leeropdracht onder meer geschiedenis van de wijsbegeerte en van de mystiek. Hij was gespecialiseerd in de middeleeuwse mystiek en de Nederlandse vroomheidsgeschiedenis. Zijn unieke verzameling kopieën van middeleeuwse mystieke handschriften heeft aan de basis gestaan van het huidige Titus Brandsma Instituut in Nijmegen. In het academisch jaar 1932/1933 was Brandsma rector magnificus van de universiteit.

Brandsma stichtte klooster Doddendaal in Nijmegen en ontplooide tal van maatschappelijke activiteiten. Hij stond aan de wieg van twee tijdschriften en was onder andere hoofdredacteur van de lokale krant De stad Oss. De journalistiek speelde een belangrijke rol in zijn leven. Hij zag daarin een uitstekende ‘moderne’ mogelijkheid om het geestelijke leven een plaats te geven in een – ook toen al – seculariserende samenleving. Hij schreef artikelen over Nederlandse vroomheid in De Gelderlander. Hij zette zich onder meer in voor de emancipatie van Friesland (taal en cultuur), met name voor de emancipatie van katholieken in Friesland, en voor de verdere ontwikkeling van het Esperanto. Daarnaast reisde hij stad en land rond om lezingen te houden over de mystiek. ‘Mysticus met het treinabonnement’, zo werd hij door de schrijver Godfried Bomans genoemd.

Nationaalsocialism
Het gevaar van het opkomende nationaalsocialisme had Titus al vroeg doorzien en hij besteedde er verschillende colleges aan. Tijdens de Duitse bezetting wist hij katholieke kranten en tijdschriften ervan te overtuigen geen advertenties op te nemen van organisaties die dicht bij de nationaalsocialistische ideologie stonden. Dit in samenspraak met en in opdracht van aartsbisschop Jan de Jong. Het leidde tot zijn arrestatie in januari 1942. Een martelgang langs de gevangenis van Scheveningen, kamp Amersfoort en de gevangenis van Kleve zou hem uiteindelijk tot in concentratiekamp Dachau brengen.

Talloze getuigenissen maken duidelijk dat Titus in extreme omstandigheden een voorbeeld was voor zijn medegevangenen, die hij ondersteunde in het behoud van hun innerlijke waardigheid. Totaal uitgeput door de barre omstandigheden overleed hij op 26 juli 1942 in het concentratiekamp. Zijn ‘integer christelijk leven en zijn geloof in God’, ook tijdens zijn laatste reis, waren doorslaggevend voor zijn zaligverklaring in 1985.

Titus Brandsma, van held tot heilige
Ter ere van de heiligverklaring schreven zeven wetenschappers van de Radboud Universiteit, de Faculteit der Theologie, Filosofie en Religiewetenschappen en het Titus Brandsma Instituut het boek ‘Titus Brandsma, van held tot heilige’ (uitgegeven door Adveniat). Hierin wordt Brandsma vanuit verschillende invalshoeken beschreven: als hoogleraar en rector, als intellectueel, als Nederlands mysticus en als verzetsman. Christoph Lüthy beschrijft in het eerste hoofdstuk de achtergronden van de heiligverklaring. Een pdf van het eerste hoofdstuk is beschikbaar.

Academische plechtigheid
Naar aanleiding van de heiligverklaring worden vanuit de universiteit samen met het Titus Brandsma Instituut verschillende activiteiten voorbereid . Waaronder een academische zitting in de aula rond de tijd van de daadwerkelijke heiligverklaring.

Actualiteitencollege 16 maart
Radboud Reflects organiseert op woensdag 16 maart van 20.00 tot 21.15 uur een Actualiteitencollege waarin verschillende Radboud-wetenschappers reflecteren op het hoe, wat en waarom van deze heiligverklaring. Voorafgaand hieraan wordt ook het boek ‘Titus Brandsma, van held tot heilige’ gepresenteerd. Bij de ingang van het academiegebouw van de Radboud Universiteit, het Berchmanianum, is een kleine tentoonstelling te zien over Titus Brandsma als hoogleraar van de Katholieke Universiteit.

Overige informatie over Titus Brandsma en de heiligverklaring is beschikbaar via www.titusbrandsmaheilig.nl.

----

Titus Brandsma Instituut
Het Titus Brandsma Instituut, gehuisvest in het Erasmusgebouw van de Radboud Universiteit in Nijmegen, doet wetenschappelijk onderzoek naar christelijke mystiek en spiritualiteit. Als centrum van wetenschappelijk onderzoek zet het instituut in de geest van Titus Brandsma sterk in op onderwijs- en vormingsinitiatieven voor een breed geïnteresseerd publiek. Het werd in 1968 opgericht op basis van een samenwerkingsovereenkomst tussen de Radboud Universiteit en de Nederlandse Karmelprovincie.
> www.titusbrandsmainstituut.nl.