Biografie Titus Brandsma
Titus Brandsma werd 23 februari 1881 geboren in Ugoklooster (nabij Bolsward) als Anno Sjoerd Brandsma. Titus werd zijn kloosternaam bij het intreden bij de orde der karmelieten, en ook de naam van zijn vader. Het meest bekend – en geëerd – is Titus ongetwijfeld door zijn heldhaftige verzet tegen de nationaal-socialistische bezetting en zijn dood in het concentratiekamp van Dachau. Maar Titus was veel meer dan een verzetsheld.
Brandsma als docent en journalist
Na zijn doctoraat aan de Gregoriana in Rome (1909) bracht Titus veertien jaar door in Oss, waar het studiehuis van de Karmel was gevestigd. Naast zijn docentschap aan jonge karmelieten in opleiding, werd hij actief in het maatschappelijke leven van de stad. Veel aandacht kreeg hij als journalist en als hoofdredacteur van De stad Oss, dat hij een nieuw profiel gaf. Verder richtte hij het tijdschrift Carmelrozen op, vooral gericht op spiritualiteit, waarvoor hij een groot aantal artikelen schreef.
Bijzondere plaats voor de journalistiek
De journalistiek bleef altijd een bijzondere plaats innemen, in de ogen van Titus een uitstekende ‘moderne’ mogelijkheid om het geestelijke leven een plaats te geven in de ook toen al seculariserende samenleving. Zo schreef hij artikelen over Nederlandse vroomheid in De Gelderlander en werd hij adviseur van de Rooms-Katholieke Journalistenvereeniging.
Presentie van waarheid en vrijheid
Ook in het onderwijs was hij bijzonder actief, met name met de stichting van het nog steeds in Oss bestaande Titus Brandsma-lyceum, met bibliotheek. Deze stichting groeide uit tot de Carmelstichting, tot vandaag één van de grootste onderwijsorganisaties in Nederland. Ook dit toont de pedagogische drang van Titus om mensen te laten delen in de rijke geschiedenis van de spiritualiteit, als begeleiding op de levensweg en voor aanreiken van nieuwe perspectieven. Zijn steeds aangewakkerde spirituele vuur voor waarheid en vrijheid, dat hij ook toonde in de journalistiek, zou hem aan het einde van zijn leven fataal worden.
Hoogleraar en rector magnificus Katholieke Universiteit
De meeste bekendheid verwierf Titus als hoogleraar Filosofie aan de in 1923 opgerichte Katholieke Universiteit van Nijmegen, waarvan hij bovendien één jaar lang rector magnificus was (1932/33). Dit bereidde de weg voor serieus wetenschappelijk onderzoek over de Nederlandse vroomheidsgeschiedenis en het Titus Brandsma archief, nog steeds een bron voor talloze onderzoekers op het gebied van de Moderne Devotie. Verschillende handschriften, later verloren gegaan in de oorlog, zijn dankzij initiatief van Titus als fotoafdruk bewaard - het fundament van het in 1968 opgerichte Titus Brandsma Instituut.
De mysticus met het treinabonnement
Zijn colleges werden wisselend beoordeeld, maar zijn inzet voor de studenten was grenzeloos. In Nijmegen was hij verder actief met de stichting en bouw van het Karmelklooster Doddendaal, en intussen reisde hij per trein stad en land af voor lezingen over de mystiek. Schrijver Godfried Bomans, alumnus van de Radboud Universiteit, typeerde hem hierom als de mysticus met het treinabonnement.
Gevaar van het nationaal-socialisme
Titus heeft het gevaar van het opkomende nationaal-socialisme al vroeg doorzien en besteedde er verschillende colleges aan. In samenspraak met Kardinaal de Jong spoorde hij tijdens de bezetting de katholieke kranten en tijdschriften aan om advertenties te weren van organisaties die dichtbij de nationaal-socialistische ideologie stonden - een actie die de bezettende overheid in het verkeerde keelgat schoot. Het leidde tot zijn arrestatie in januari 1942, gevolgd door een martelgang langs Scheveningen, Amersfoort en Kleve, die zou eindigen in Dachau.
Een voorbeeld voor zijn medegevangenen
Talloze getuigenissen leren ons dat Titus ondanks de extreme omstandigheden standvastig overeind bleef op zijn geestelijke weg. In zijn cel in Scheveningen, zijn 'betere' kloostercel, vond hij de ware eenzaamheid die hij in het klooster nooit had ervaren. Hij schreef er zelfs een (onvoltooid) boek over Teresa van Avila. In de verschillende kampen was hij een voorbeeld voor zijn medegevangenen, die hij ondersteunde in het behoud van hun innerlijke waardigheid. Totaal uitgeput door de barre omstandigheden overleed hij op 26 juli 1942 in het concentratiekamp. Zijn heldhaftige houding in zijn gevangenisjaren was doorslaggevend voor zijn zaligverklaring in 1985.