10 Oranje Snuifje
Na zijn nederlaag bij de Slag bij Leipzig in oktober 1813 stortte Napoleons Keizerrijk in elkaar. Napoleon trok zich terug achter de Rijn, maar bleef doorvechten. Hij kon echter niet voorkomen dat de geallieerde troepen (De Zesde Coalitie) bleven oprukken. Op 20 maart 1814 stonden de geallieerden in Parijs en deed Napoleon troonsafstand. In het lied Oranje snuifje wordt de ineenstorting van Napoleons Europese macht bezongen. Zo worden de Rus, de Pruis, de Brit en de Zweed genoemd. Dit zijn de landen die Napoleon hadden verslagen. Ook Wellington wordt genoemd (die eerst in Spanje vocht tegen Jozef), maar uiteindelijk als aanvoerder een grote rol zou spelen bij de slag van Waterloo in 1815, toen Napoleon definitief werd verslagen.
Het lied bevat nog meer verwijzingen naar Napoleons verliezen. Naast de verwensingen aan het adres van Napoleon: ‘pak voor altijd uw biezen’, somt het ook de nederlagen van Napoleons bondgenoten (en familieleden) op: Jozef Bonaparte als koning van Spanje, Jérôme Bonaparte als koning van Westfalen, stiefzoon Eugène de Beauharnais als onderkoning van Italië en zijn zwager Murat als koning van Napels.
Op de prent die bij het lied is gevoegd zien we hoe de Nederlandse maagd, geflankeerd door de Nederlandse leeuw, Napoleon het ‘Oranje snuifje’ aanbiedt. Een snuifje is een klein beetje gemalen tabak. In het lied wordt Napoleon een oranje snuifje van ‘kruid en loot’ aangeboden, waardoor hij zich zou doodniezen.
Ook refereert het lied aan Willem I, van ‘het echte Oranje bloed', die in december 1813 was uitgeroepen tot soeverein vorst. In 1815 zou hij gekroond worden tot koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Nederland zal zich volgens het lied oprichten onder Willem: ‘Stel Nederland slechts uit uw kruin/ laat me onverhinderd in mijn tuin/ en WILLEM ’t volk regeren’.
De liederenbank vermeldt dat het lied in 1814 geschreven is, volgens een andere bron is het afkomstig uit 1813. In ieder geval werd het geschreven tussen december 1813 en mei 1814, toen Napoleon naar Elba vertrok.
Het lied ciruculeerde in meerdere varianten door het land tijdens het voojaar van 1814. Zo is het bijgevoegd in een uit het Duits vertaald pamflet dat in 1814 in Amsterdam verscheen (met als titel Bonapartes kreeftengang). Ook werd het volgens de uitgever Loosjes op twee verschillende manieren en formaten in Amsterdam nagedrukt, waarbij de melodie ernstig verminkt raakte. Dit duidt erop dat er verschillende variaties op het lied werden geschreven. Er werd ook een variant opgenomen in het bekende liederenboek van Adriaan Loosjes, Liederen voor en door vrienden van vrijheid, vaderland en Oranje, uit Haarlem 1814.
Ook het wijsje, ‘de wereld is in rep en roer’, kwam vaker voor in deze jaren. Ik vond veel verwijzingen naar de melodie in de jaren rondom 1800. Ook de liederenbank van het Meertens instituut laat zien dat de melodie vaak voorkomt. De melodie had niet een uitgesproken boodschap, maar was waarschijnlijk een wijsje dat voor veel mensen herkenbaar was. De uitvoering in deze variant is deels A capella.
Liedtekst
