Wilhelmus van Nassouwen
Nadat de Franse bestuurders en militairen in november 1813 wegtrokken uitNederland ontstond de angst voor een machtsvacuüm of inlijving door de Pruisische en Russische troepen die Napoleon op de hielen zaten. Om dit te voorkomen besloten Gijsbert Karel van Hogendorp, Frans Adam van der Duyn van Maasdam en Leopold van Limburg Stirum in actie te komen. Dit ‘driemanschap van 1813’ stelde snel een proclamatie op waarbij het bestuur van Nederland werd opgeëist in naam van de Prins van Oranje. Deze prins zat in ballingschap in Engeland en werd nu plotseling gevraagd om soeverein vorst van Nederland te worden. Hij accepteerde de uitnodiging. Op 30 november zette de prins, na achttien jaar afwezigheid, voet aan wal in Scheveningen. Op 2 december 1813 werd hij in Amsterdam uitgeroepen tot soeverein vorst. Op 16 maart 1815 werd hij gekroond tot Koning Willem I van het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden.
De roep om Oranje was in het laatste jaar van de Napoleontische bezetting steeds luider gaan klinken, hoewel het allerminst zeker was dat het Huis van Oranje ooit nog voet op Nederlandse bodem zou zetten. Toch groeide Oranje, na Napoleons nederlaag in de winter van 1812 in Rusland, langzaam uit tot de nationale verzetskleur tegen de Fransen, om in november 1813 tot een enorme opleving van oranjegezindheid te leiden.
Het Wilhelmus werd in 1813 zeer populair. Het was dan ook een echte verzetsmelodie. Zo werd bijvoorbeeld de turfdrager Willem Ravesteyn op 21 april 1813 in Den Haag opgepakt omdat hij tijdens een ‘rebellie’ het Wilhelmus zou hebben geslagen op zijn trommel. Eind 1813 steeg de populariteit van het Wilhelmus nog verder. Er verschenen talloze versies waarin steeds de continuïteit tussen Willem van Oranje en de erfprins Willem Fredrik (de latere koning Willem I) werd benadrukt. De betekenis van het Wilhelmus ging dan ook ver terug. Het werd oorspronkelijke geschreven als Geuzenlied; het bezingt verzetsheld Willem van Oranje die in opstand komt tegen de Spaanse overheersing. De keuze voor dit lied was niet zonder betekenis: er werden in de Napoleontische tijd meer vergelijkingen getrokken tussen de ‘vrijheidsstrijd’ van de Nederlanders tegen de Spaanse overheersing tijdens de Tachtigjarige Oorlog en de Franse overheersing door Napoleon. Het Wilhelmus appelleerde, naast het benadrukken van verbondenheid van het Huis Oranje Nassau met de Nederlandse natie, dus ook aan de vrijheid en soevereiniteit van Nederland.
In deze versie van het Wilhelmus zijn de referenties duidelijk te zien:
‘Door Willem van Oranje,
is Hollands staat gevest.
Hij brak het juk van Spanje,
geducht door Oost en West.’
In één moeite door wordt hieraan het verzet tegen Frankrijk verbonden: ’t was Willem van Oranje, die Frankrijk heeft geveld.’ Tevens roept het lied op om de strijd aan te gaan ‘tegen het Franse moordgeweld en de gesel der tirannen af te werpen’, de eendracht te herstellen en eensgezind onder toeziend oog van God en de prinsenvlag de redding van Holland te bezingen. Het bloed in onze aderen is immers ‘niet in ons verfranst’ maar het glanst nog altijd van ‘Oranje’. Dit lied is dan ook exemplarisch te noemen voor de uitingen van orangisme van eind november 1813.
Bron: Nieuw liedenboekje, op aangename en bekende wijzen: strekkende tot opwekking van vaderlandschen moed en gepaste vreugde in deze belangrijke dagen (Amsterdam 1813).
Liedteksten
