R. Gruijters (Roman)

Thema: Mystieke vroomheid en/of politiek cynisme in het vroegmoderne Frankrijk: Het ideaal van ‘la sainte indifférence’ in het spanningsveld van de mystiek, theologie en de machtspolitiek bij Père Joseph en kardinaal Richelieu

Dit onderzoek wil de invloed onderzoeken van het vroegmoderne ideaal van ‘la sainte indifférence’ (met wortels in het de stoïcijnse deugd van de apatheia), op de politieke zeden van de hoogstgeplaatste machthebbers in het Frankrijk van de vroege zeventiende eeuw.
Mijn hypothese hierbij is dat dit ideaal niet alleen gestalte krijgt in de mystieke vroomheid, zoals uitgewerkt in het werk van Père Joseph en gepraktiseerd binnen de kring rond de Salon van Barbe Acarie. Evengoed werkt dit ideaal door in het cynisme dat spreekt uit de door Père Joseph en kardinaal Richelieu bedreven en verdedigde politiek. Dat Père Joseph deelnam aan de genoemde Salon, is hier niet zonder betekenis, zo wil dit onderzoek aantonen.

Na een analyse van Père Joseph's werk wil ik komen tot een beschrijving en analyse van zijn mystiek, zijn duiding van ‘la sainte indifférence’ en hoe zich dat verhield tot zijn meedogenloze machtspolitiek en zijn morele onverschilligheid ten opzichte van oorlogsleed. De hypothese is dat door een pessimistisch en (neo-)platonisch wereldbeeld apatheia verwerd tot een onverschillige houding ten opzichte van de ellende en het leed in de wereld. Dit zou, zoals ook romanesk beschreven in Aldous Huxley’s Grey Eminence, bij de kapucijn Joseph en kardinaal Richelieu leiden tot politiek cynisme.
Aan hand van onder meer Peter Sloterdijks Kritiek van de cynische rede worden onderzocht welke conclusies uit ons onderzoek naar de zeventiende-eeuwse problematiek kunnen worden doorgetrokken naar de hedendaagse tijd.