De helpende volwassene
De afgelopen jaren zijn er voor mij als Teacher in Residence heel wat activiteiten niet doorgegaan. Ruim een jaar geleden, in januari 2022, zaten we zelfs nog even in lockdown! De afgelopen maanden heb ik de boel een beetje goed kunnen maken en o o o, wat heb ik een hoop moois meegemaakt!
Zo organiseerde het Pre-University College en de opleiding Nederlandse Taal en Cultuur een masterclass. Twee, over taboes in de literatuur en over databases met levend Nederlands, waren vervallen en Young Adult-topper Linda Ackermans, promovenda bij NTC, kon wel wat hulp van leerlingen bij haar onderzoek gebruiken. Eind maart kreeg een volle collegezaal met enthousiaste pubers de taak om vooral zichzelf te zijn: wat doet een puber eigenlijk? Wat wil de huidige jongere? En…. komt dat eigenlijk wel overeen met wat anderen, uit andere generaties, daarvan vinden? En nu komt puntje bij paaltje: lijkt de puberteit in Young Adult-literatuur eigenlijk wel op die van haar publiek?
Na een bevlogen instructie doken leerlingen die elkaar van tevoren niet kenden samen in de meegebrachte fragmenten uit allerlei populaire literaire werken. Woordjes, zinnen, maar ook onderliggende ideeën werden kritisch tegen het licht gehouden. ‘Zou ik dit ook zo doen?’ ‘Is dit wel écht zoals pubers zouden doen of denken?’ De jongeren smulden van de nieuwe informatie die de onderzoeker, die vooral ook een bevlogen docent is, voor ze had.
Eind mei hebben PUC, NTC, maar vooral ook de UB, een studiemiddag voor mediathecarissen georganiseerd en wederom was het fantastisch. Deze collega’s kregen in de collegezaal van de universiteitsbibliotheek, informatie over allerlei zaken die van pas komt om leerlingen in de school te helpen bij de overstap naar het vervolgonderwijs. Bronvermelding? Oké. Maar… verschillende manieren van bronvermelding binnen de universiteit? Boeiend! Een van de presentaties zette me flink aan het denken over de rol van de mediathecaris bij het voorkomen van ontlezing. Daan Beeke van Stichting Lezen wees op de ‘helpende volwassene’ uit de theorie van de mij tot dan toe onbekende Aidan Chambers. Je MOET kinderen ondersteunen bij het leren lezen van, overigens niet alleen, literaire teksten, maar ook in ander materiaal dat in eerste instantie buiten hun interessegebied ligt.
Die helpende volwassenen, wie zijn dat eigenlijk? Natuurlijk, de docent Nederlands! Voor Nederlands moet je hoe dan ook lezen en in de methodes staat Fictie. Klaar. De mediathecaris! Die zorgt voor een mooie collectie, voor informatie over leesactiviteiten, voor een mooie presentatie van waaruit een leerling kan kiezen. Duidelijk. De docenten van andere vakken? Hier begint het een beetje te rommelen. Bij allerlei vakken kun je literaire teksten gebruiken die de lezer laten nadenken over de stof, over het maken van beslissingen, over verschillen tussen periodes, culturen en landschappen. Hier kunnen we wat mee. Laten we het een mooie naam geven: ‘burgerschapsvorming’ of zo.
En dan heb je natuurlijk iemand als Linda Ackermans die met haar masterclass buiten de school, maar binnen de literaire wereld staat. De leerlingen dachten te gaan lezen, maar eigenlijk waren ze vooral bezig om de grenzen te verkennen en hun mening te vormen, en die te vergelijken met die van anderen, uit andere generaties.
Mis ik nog een helpende volwassene? Ja, de belangrijkste: de ouder. Als die positief is over lezen, over verhalen, over het verzinnen van verhalen, over de stilte bij het lezen, over het kiezen van boeken en over het praten over wat je gelezen en beleefd hebt, dan zijn we er. Ik pak even Chambers erbij om te zien welke stap ik nu zal zetten.
(Chambers, Aidan. Leespraat, De leesomgeving, Vertel eens. NBD Biblion: 2012.)