Oriëntatie op Studie en Beroep; wel verplicht, maar zonder verplichtingen
Door: Miriam Groenen-Ruis
Domein C staat in alle examenprogramma’s beeldend, dans, drama, muziek en tehatex vermeld. De titel van dit domein suggereert dat het van belang is om aandacht te besteden aan Oriëntatie op Studie en Beroep in de vakles, echter wordt er vervolgens geen enkele invulling aan gegeven. Helemaal niks. Dit probleem bestaat niet enkel in de kunstvakken, in het hele VO is er geen eisenpakket te vinden waaraan dit zo belangrijke examenonderdeel dient te voldoen. En helaas wijst niets er op dat hier in de komende jaren invulling aan gegeven gaat worden. Met andere woorden, de komende jaren moeten we het doen met een vage titel en doen wij, docenten, onze leerlingen een enorm tekort wanneer we het heft niet in eigen handen nemen.
Garantie tot de deur
Het alles overheersende eindexamen slokt de aandacht en tijd van veel docenten voor een groot gedeelte op. In een vooraf samengestelde, soms zelfs op de week nauwkeurige, planning, wordt aandacht besteed aan de eisen die gesteld worden in de syllabi van de schoolvakken. Twee weken geleden sprak ik collega’s vanuit het hele land op de docentendag voor CKV- en Kunstdocenten van het Radboud Pre-University College. Deze vakcollega’s gaven aan dusdanig weinig tijd te ervaren in de voorbereiding op het examen, waardoor er absoluut geen tijd meer over is voor een toevoeging in de zin van domein C. Zonder verplichtingen wordt de noodzaak niet gezien en worden prioriteiten elders gevonden. Docenten besteden hun aandacht aan het examenprogramma dat wél met leerdoelen is ingevuld. En begrijp me niet verkeerd. De eindtermen uit de syllabi zijn waardevol, maar op zichzelf staand niet voldoende om leerlingen echt te inspireren hier in een vervolgstudie iets mee te doen. Met andere woorden, we geven hen garantie tot aan de deur, tot aan het eindexamen. Wat onze leerlingen in de toekomst gaan doen, daar moeten ze vooral zelf achter komen.
Niet moeilijk, wel waardevol
Toch is het niet moeilijk om leerlingen te helpen een kijkje bij deburen te nemen. Om op deze manier je leerlingen de sleutel te geven tot de wondere wereld van kunst en cultuur in het hoger onderwijs. In de publicatie ‘Het vergeten examendomein’ bespreek ik, samen met mijn collega-Teachers-in-Residence van het Radboud Pre-University College of Society, het belang van domein C en hoe je dit praktisch handvatten kunt bieden. En het mooie is, je kunt het integreren in de vakles. In de praktijklessen kun je leerlingen inzicht geven in het werkproces van een kunstenaar of (technisch) vormgever, regisseur, componist of choreograaf en leerlingen vragen om zich te verdiepen in studies die passen bij interesses en kwaliteiten van de individuele leerling. In de theorieles kun je gebruik maken van lesmateriaal dat speciaal hiervoor ontwikkeld is door het Radboud Pre-University College of, in kleinere vorm, je les af te sluiten met een korte verwijzing naar aanverwante studies. Hiervan is voldoende materiaal online te vinden.
Zo beland ik deze week in mijn theorieles van het Kuleshov-effect, met een filmfragment van Hitchcock, via de gouden kalfverkiezing van Nasrdin Dchar, en een hierop volgend persiflage van LuckyTV (met dank aan Malu Sanders voor deze toffe input), bij de studie Montage aan de Nederlandse Filmacademie. Want, een theorie is interessant maar abstract, de uitvoering van die theorie kan heel vermakelijk zijn en kunst heel dicht bij de belevingswereld van leerlingen brengen en ja… een leerling kan deze theorie ook zelf in de praktijk brengen en hier later zelfs zijn of haar beroep van maken. Ik breng de kunstwereld dichterbij en voldoe direct aan het programma kunst algemeen waarin de eis gesteld wordt dat leerlingen kunnen analyseren op film én ik voldoe aan de verplichting oriëntatie op studie en beroep.
Domein C: een nadere invulling
Hoewel een verplichte invulling van domein C er nog niet is en helaas de komende jaren ook nog niet zal komen, wil dit niet zeggen dat we onze leerlingen de sleutel tot deze kennis moeten ontnemen. Want hoewel de verplichtingen ontbreken, is het domein zelf al wel verplicht.
Ik wil daarom een dringend verzoek doen op jullie, kunstdocenten in de breedste zin van het woord, om na te denken over welke doelen jullie jezelf dit schooljaar nog gaan stellen om invulling te geven aan dit examendomein.
Het is reuze interessant om leerlingen er bewust van te maken dat bijna alles om ons heen bedacht en vormgegeven is, vaak door creatieve professionals. Kunst staat dus niet ver weg zoals vaak gesuggereerd wordt. Het is geen wereld die men enkel kan ervaren in een museum, concertzaal of schouwburg. Het is een wereld die zich tentoonstelt in alles om ons heen. In de architectuur van het schoolgebouw, in de kleding die we dragen, in de verpakkingsmaterialen in de supermarkt, in de pennen waar we mee schrijven, in de muziek waar we via onze Iphone naar luisteren, in de series die we ’s avonds bekijken in onze designfauteuil, in de billboards in de bushokjes en ja, ook in de zogenaamde Hoge Kunst. De kunst is om deze werelden met elkaar te verbinden. Door te kijken naar kunst kunnen we leren reflecteren en leren een onderzoekende houding aan te nemen. En dit kun je in elke les doen! Maak leerlingen er van bewust dat designkeuzes veel impact hebben op onze emoties en keuzes. Een goed ontwerp geeft dus macht.
Een meer directe invulling van domein C kan worden gevonden in het implementeren van vlogs/video’s en blogs van professionals of studenten in je theorieles. Ook actualiteiten kunnen aanleiding geven om betrokken beroepsgroepen te bespreken (zoals de brand van de Notre Dame ingang bood om het gesprek aan te gaan over o.a. cultureel erfgoed, architectuur en design). Natuurlijk kun je het vaklokaal aankleden met posters van diverse creatieve en culturele opleidingen en beroepen en van bekende Nederlanders met een creatieve achtergrond. Stuur je leerlingen op pad voor het uitvoeren van veldonderzoek in de eigen woonplaats of nodig een professional uit in het (virtuele) klaslokaal.
Bespreek de enorme diversiteit aan mogelijkheden in het verlengde van de kunstvakken. Én maak leerlingen bewust van het verschil tussen hbo en universiteit. De universiteit is zeker niet altijd de logische keuze na het behalen van het vwo-diploma. Laat leerlingen onder woorden brengen welke vorm van onderwijs het beste aansluit op eigen interesses en leerstijl.
Zo zijn er ontelbaar veel ideeën waar jij direct mee aan de slag kunt. Meer inspiratie nodig? Download de publicatie ‘Het vergeten examendomein’.
Wat ga jij morgen doen?
Denk eens na over de vraag: Wat kan ik morgen al doen om mijn leerlingen te begeleiden voorbij het eindexamen? Laat het mij weten en inspireer je collega’s over het hele land. Jouw leerlingen zijn je eeuwig dankbaar!