Uitwisseling
Ik sta met een groep Spaanse leerlingen en docenten op de Duitse oorlogsbegraafplaats in Ysselsteyn. Na dagen van grijs en koud weer breekt er op de laatste dag van hun bezoek aan Nederland eindelijk een zonnetje door. We verzamelen ons rond het graf van een Duitse soldaat die op zeventienjarige leeftijd sneuvelde als ‘Kanonenfutter’ in de Tweede Wereldoorlog. Een groepje leerlingen van onze uitwisseling schuifelt naar voren om de korte levensloop van deze soldaat te bespreken. De A3-poster, die ze ter ondersteuning van hun verhaal hebben gemaakt, ritselt en dreigt te scheuren in de krachtige wind.
De opdracht om het leven van een aantal Duitse soldaten die hier begraven liggen te onderzoeken en deze resultaten aan elkaar te presenteren in het Engels gaf in eerste instantie weinig aanzet tot enthousiasme bij onze Spaanse leerlingen. Moe van de late nachten die ze hadden doorgebracht met hun Nederlandse uitwisselingspartners, gingen ze maar traag aan het werk na enkele aanmoedigingen van ons, de docenten.
Toch krijgt de opdracht een andere lading als we eenmaal bij het graf staan van deze gevallen soldaat. Na hun verhaal te hebben gehouden kijken de Spanjaarden wat onzeker naar onze gids. Hij wijst naar de geboorte- en sterfdatum van deze soldaat en vraagt in het Engels:
‘Hoe oud is hij eigenlijk geworden?’
Na wat rekenwerk mompelen een aantal leerlingen: ‘Zeventien.’
Onze Spaanse collega-docent roept een van haar leerlingen die wat achteraan staat naar voren en vermeldt dat deze leerling even oud is als de soldaat was toen die stierf op het slagveld. Ze vraagt hem, zou hij vechten voor zijn vaderland als er een oproep zou worden gedaan? Hij kijkt wat ongemakkelijk en antwoordt, ‘Ik weet het niet.’
De gids vult aan: ‘De Duitser die hier ligt, heeft geen keuze gehad. Hij werd gedwongen om het leger in te gaan, anders dreigden er consequenties voor hemzelf en zijn familie.’ Het wordt stil en ik zie een aantal leerlingen om zich heen kijken. We zijn omringd door graven, zo ver het oog reikt.
Onze gids vervolgt: ‘Jullie zijn op uitwisseling. Dit soort internationale betrekkingen zijn essentieel in het voorkomen van conflicten zoals de Tweede Wereldoorlog. De Russische invasie van Oekraïne laat zien hoe precair de vrede ook vandaag de dag nog is. Als we niet met elkaar in contact staan, liggen stereotypering en vooroordelen op de loer. Deze plek is een voorbeeld van waar dit in kan uitmonden.’
Deze opmerking komt niet alleen binnen bij de Spaanse leerlingen, maar ook bij mij. Het zorgt ervoor dat we met een ander gevoel de begraafplaats verlaten.
Natuurlijk onderschreef ik voorheen al het belang van culturele uitwisselingen; het verbreden van de horizon, het leren van andere talen. Maar deze benadering geeft het nog meer betekenis. Uitwisselingen zijn niet alleen leuke extra-curriculaire activiteiten, maar ook essentieel voor het leren begrijpen van een ander. Niemand kan ontkennen dat dit juist vandaag de dag nog hard nodig is.
Het is een mooie boodschap om onze Spaanse gasten mee te geven zo op hun laatste dag in Nederland. Gelukkig gaan wij als Nederlandse groep ook binnenkort naar Spanje, en ik hoop van harte dat onze Nederlandse leerlingen daar vergelijkbare inzichten mogen opdoen.