Arrivederci Roma?

Sluit uw ogen, ontspan en ga terug naar de middelbare schooltijd. Wat ziet u?
Ik kan niet in uw hoofd kijken, maar toch is de kans heel groot dat tussen de gezichten van klasgenoten en docenten, gelach met vrienden, een kletsnatte broek die maar niet wil drogen, stress voor toetsen en geplette boterhammen (of was dit alleen bij mij zo?) al snel andere beelden opduiken: van stadjes of steden, of natuurgebieden die je buiten de reguliere lestijd om bezocht hebt.

Wat voelt u? Ik kan niet in uw hart kijken, maar een keur van indrukken zal strijden om voorrang. Van heimwee tot niet meer terug naar huis willen; van diepe verwondering tot slaapdronken naar een gids luisteren; van jezelf fysiek overwinnen tot innerlijke verstilling. Zeker is wel dat als je leerlingen aan het einde van hun schoolcarrière vraagt waaraan ze goede herinneringen bewaren, dat dan de uitstapjes, reizen of uitwisselingen met school bovenaan staan. Uitgerekend deze schoolse smaakmakers komen in het geding. Het antwoord op de vraag ‘wie moet dit betalen?’ is, gezien de nieuwe richtlijnen van de overheid met betrekking tot de vrijwillige ouderbijdrage, niet meer zo duidelijk.

Zelf ga ik (of moet ik intussen zeggen, ging ik) al jaren mee als begeleider van de Romereis. De reis is vaak een aanslag is op je conditie en uithoudingsvermogen, maar de beloning voor je inspanningen is groot. Na afloop de Romeverslagen lezend zie je pas wat voor een impact de reis heeft op veel leerlingen. Voor sommigen is het de eerste keer dat ze in Italië komen of dat ze zonder ouders op reis gaan. De ervaring is vormend op allerlei gebieden: je komt in aanraking met jou onbekende kunst in kerken en musea, je ontdekt dat de wereld groter en meer divers is in taal, cultuur en religie dan je eigen leefwereld. Je lesboeken komen als het ware tot leven. Daarbij trek je samen op in groepsverband - dag en nacht- of gewoonweg het moeten oversteken in hartje stad met naar het lijkt gevaar voor eigen leven! Na terugkomst zijn motivatie voor school en de onderlinge band versterkt. Non scholae, sed vitae discimus: we leren niet voor school, maar voor het leven, zoals Seneca het al treffend formuleerde.

Je kunt stellen dat zo’n ervaring onbetaalbaar is. Maar het onbetaalbare moet wel betaalbaar blijven. Dat laatste is de vraag nu scholen (en dus leerlingen) geconfronteerd worden met nieuwe richtlijnen van de overheid met betrekking tot de vrijwillige ouderbijdrage. Hierin is geregeld dat leerlingen aan alle door de school georganiseerde activiteiten moeten kunnen deelnemen, of de bijdrage nu wel of niet is betaald. School mag geen extra kosten verplicht stellen. De kans is dus aanwezig dat leerlingen deelnemen aan buitenschoolse activiteiten, zoals de Romereis, zonder de bijdrage (want vrijwillig!) te betalen. Dit is een groot financieel risico dat veel scholen, in elk geval mijn school, niet willen lopen: of iedereen betaalt en gaat, of één iemand betaalt niet en niemand gaat: dat is bij ons nu de keuze. Vandaar dat onder meer de Romereis op losse schroeven staat.

Aan de ene kant is het goed dat door de overheid kritisch gekeken wordt naar de hoogte van de ouderbijdrage die door scholen gevraagd wordt voor bepaald onderwijsaanbod en buitenschoolse activiteiten. Scholen kunnen zich op dit gebied door exorbitante bedragen van ouders te vragen onderscheiden in de concurrentiestrijd om de leerlingen. Verder kunnen de hoge bedragen worden tot selectiemiddel: een ongewenste praktijk.

Als dit echter betekent dat op een aantal scholen buitenschoolse of -landse activiteiten geschrapt worden wegens het financiële risico, maar dat andere scholen sluiproutes zoeken om deze toch aan te bieden, dan schieten de maatregelen hun doel voorbij en blijven de negatieve uitwassen die de overheid met deze maatregel wil tegengaan bestaan.

Aan de andere kant vraag ik me af of het zo erg is om een bijdrage verplicht te stellen: allereerst zal niet iedereen de behoefte hebben om met school een (verre) reis te maken en verder: mag zo’n onbetaalbare ervaring geen geld kosten? Er moeten toch mogelijkheden zijn om dit binnen handbereik van iedere leerling die dat wil te krijgen? Keuzemogelijkheden tussen reizen met (minder) verre bestemming, uitwisselingen (geen verblijfkosten en in België spreken ze ook Frans), dagreizen, spaarsystemen? Er zijn vast nog andere creatieve(re) oplossingen. De wetswijziging vrijwillige ouderbijdrage lijkt ertoe te kunnen leiden dat scholen ervoor kiezen om buitenschoolse of -landse activiteiten niet meer aan te bieden. Zo ontneem je alle leerlingen die daar behoefte aan hebben een vormende levenservaring. Dat is zonde, doodzonde: school is buiten de school zo leerzaam.

De laatste keer vertrekkend uit Rome, draaide de chauffeur traditiegetrouw Arrivederci Roma. Luid zingend reden we de stad uit. Gezwaai met zakdoekjes als afscheidsgroet met de belofte dat Rome ons ooit zou terugzien. Ik hoop inderdaad de stad weer mét een groep leerlingen terug te zien om hen de magie van de Urbs Aeterna te laten voelen en hun een ervaring te geven die ze de rest van hun leven zal bijblijven.

Ik blijf hiervan dromen.
U mag uw ogen weer opendoen.