Jeanneke Scholtens

Jeanneke Scholtens studeerde Film- en televisie wetenschappen (nu: Media en Cultuur) aan de universiteit van Amsterdam. Ze is toekomst onderzoeker en oprichter van Buro Zorro: een bedrijf dat zich specialiseert in toekomststrategie- en onderzoek. Met een Master of Arts in de geesteswetenschappen bespreekt en onderzoekt ze taboethema’s, waar mens en technologie, wetenschap en filosofie elkaar raken. Haar boek Holy Fuck, over de toekomst van seks, werd in 2019 bekroond met de Alice Indie Boekprijs in de categorie Non-fictie. Jeanneke doet doorlopend onderzoek naar de toekomst van de kerk, de dood en het leven.

Foto: Duco de Vries

Jeanneke reist de wereld over, van Tokio tot Washington, van Dubai tot Vancouver om bedrijven futureproof te maken. Daarnaast geeft ze gastcolleges op universiteiten en hogescholen en is ze bekend van onder meer Zembla, EenVandaag, De Coen & Sander Show, de Telegraaf, Jinek en Linda.

Miriam Groenen-Ruis, Teacher in Residence van het Radboud PUC of Society, sprak met Jeanneke over haar ontwikkeling op het gebied van studie en beroep.

Een enthousiaste, excentrieke en stijlvolle verschijning verschijnt via ZOOM op mijn laptop. Aan alles kan ik merken dat deze dame helemaal op haar plek zit in haar stylish studio tegen de kop van Noord-Holland. Ze praat honderduit over haar projecten voor o.a. Christine LeDuc en Graham Brown, maar ook over de babymachine, de zelfmaakindustrie en de zoektocht naar genot.

Een stromende carrière; één keuze bepaalt niet de rest van je leven
Jeanneke deed gymnasium met Grieks en Latijn en was het zat om teksten te stampen. Voor haar studiekeuze vond ze het dan ook vooral belangrijk om iets te kiezen wat ze echt leuk vond. Haar vader vond haar studiekeuze maar niks: ‘Daar is geen werk in te vinden.’ De reactie van Jeanneke: ‘Ik kan altijd nog bij de televisie gaan werken.’

Direct na haar Master Film- en televisiewetenschappen startte Jeanneke bij een filmproductiebedrijf op het gebied van commercials. Daar kwam ze er al snel achter dat deze harde wereld niet bij haar paste. Als tegenhanger startte ze met welzijnswerk zoals cultuuraanjaagprojecten voor gemeenten. Dit mondde uit in haar bedrijf Buro Zorro, wat in eerste instantie een evenementenburo was, gericht op overheidsevenementen, voor rijk, provincie en gemeenten. Maar na 7 jaar organiseren, met een steeds groter team om haar heen, miste ze het denkwerk van haar universitaire studie. Ze ging weer de schoolbanken in en ontwikkelde zichzelf verder bij de Trendacademie Amsterdam en voor een meer zakelijke benadering bij Nyenrode Business Universiteit. Ze turnde Buro Zorro om van evenementenburo naar toekomstonderzoeksburo. Inmiddels is Buro Zorro een gevestigde naam en bestaat haar team uit 5 onderzoekers.

De maatschappij is veranderd. ‘We leven in een hybride maatschappij waar een leven lang leren de maatstaf is geworden. Vroeger had je één huwelijk, één gezin, één baan en één baas. Nu heb je een langere horizon, je partner hoort niet een leven lang bij je, maar hoort bij de levensfase waar je in zit, vandaar ook dat er zoveel samengestelde gezinnen zijn. Soms kiezen mensen met kinderen ervoor om een jaar in een camper te reizen. Met leren gaat dat op dezelfde manier. Je doet een keer wat anders of neemt een keer een tussenjaar. Één keuze bepaalt niet de rest van je leven.’ Aldus Jeanneke. Je hoeft je studiekeuze niet te baseren op het werk dat je later wilt gaan doen. Dat werk bestaat wellicht nog niet en wellicht creëer je het zelf zoals ook Jeanneke dat heeft gedaan.

Wat heb je geleerd tijdens je studie wat nu ontzettend waardevol blijkt te zijn?
Haar studie Film- en televisiewetenschappen heeft Jeanneke veel geleerd over het schetsen van de tijdgeest. Tijdens colleges film- en media analyse werd er bestudeerd wat er nu precies gebeurt in media-uitingen, waaronder films. Wat kun je uit die beelden concluderen over de tijd, plaats en cultuur waarin het stuk is opgenomen? Tijdens haar studie heeft Jeanneke zich dit niet zo gerealiseerd, maar nu blijken die colleges zeer waardevol in haar werk als toekomstonderzoeker. De trends die zij oppikt zeggen namelijk iets over onze maatschappij en vormen de eerste aanknopingspunten met de toekomst.

Met Buro Zorro verricht ze exploratief onderzoek. Dat wil zeggen; daar waar data nog niet voorhanden is, onderzoekt Jeanneke samen met haar team het denken en handelen van de bevolking met data die er wel is. Ze volgt koplopers, voorlopers, designers en kunstenaars en pikt op waar signalen vandaan komen. Op deze manier neemt ze zoveel mogelijk informatie tot zich, zonder hier direct een oordeel over te vormen. Pas in het laatste stadium komt de betekenisgeving, wanneer alle losse lijnen als een puzzel in elkaar vallen en hier trendlijnen uit naar voren komen. Die trendlijnen worden vervolgens omgezet in lezingen, boeken en artikelen of in directe adviezen voor future proof strategie voor bedrijven.

Het belang van toekomstonderzoek
‘Als toekomstonderzoeker heb je geen glazen bol, maar door op de juiste wijze te kijken naar het verleden en het heden, kun je wel scenario’s ontwikkelen voor de toekomst.’ Jeanneke geeft als voorbeeld de babymachine, een onderwerp dat zij ook in haar boek Holy Fuck bespreekt. Buitenbaarmoederlijke zwangerschappen vinden nog niet plaats bij mensen, maar al wel in de bio-industrie, bij lammetjes. We kunnen onszelf de vraag stellen of prematuren zich op deze manier buiten de baarmoeder verder kunnen ontwikkelen om zo sterfte en/of lichamelijke problemen bij prematuren te beperken of voorkomen. Hoe prachtig deze ontwikkelingen ook zijn, ze leiden natuurlijk wel tot (bio-)ethische discussies. ‘Wat als ik niet zwanger wil zijn, kan ik dan op deze manier toch mijn kind op de wereld zetten? Hoeveel mensen bevallen thuis en in het ziekenhuis en hoe erg zitten we op onze veiligheid? Hoe gaan we in de toekomst om met zwangerschappen en bevallingen? Nu zien we deze ontwikkeling doorbreken voor de mens.’ Onderzoek naar de toekomst lijkt een onmogelijke opgave. Maar toch is het belangrijk om voorbereid te zijn. Je moet NU keuzes maken voor later. ‘Als we van tevoren hadden geweten hoe Facebook onze data gebruikt, hadden we Facebook dan zoveel macht gegeven?’ In het kader van ‘vooruitzien is regeren’ helpt Jeanneke grote en kleine bedrijven met hun toekomst- en marketingstrategie. En, omdat Buro Zorro veel betaald werk heeft, ontstaat er ook de financiële ruimte om eigen onderzoek te doen, bijvoorbeeld op het gebied van seks, dood, religie en genot. 

Het belang van de geesteswetenschappen
Jeanneke vindt het belangrijk om met haar persoonlijke onderzoek op zoek te gaan naar vragen die ons allen betreffen en waarvan de antwoorden ons en de toekomst kunnen verder helpen. ‘Mensen zijn op zoek naar duiding. Wat is het effect van Corona op de samenleving, hoe ziet de toekomst van trouwen er uit, waar gaat de wereld naartoe? Je kunt niet meer makkelijk naar de kerk voor al je antwoorden. We leven in een multi-religieuze of juist areligieuze samenleving. Het is moeilijk om je veilig te voelen en antwoorden te vinden. Juist daarom hebben we volgens mij de geesteswetenschappen nodig. Om betekenis te geven aan dit alles om ons heen.’

Wat betekent voor jou succes?
‘Succes betekent voor mij dat je mag doen wat heel erg bij je past. Mijn baan is een groot deel van mijn identiteit’. Zelfs wanneer Jeanneke miljoenen op haar bankrekening zou hebben staan, dan zou ze nog steeds het werk blijven doen wat ze voor zichzelf gecreëerd heeft. ‘Waar ik enorm trots op ben is elke dag mijn kantoor in te mogen stappen en elke dag te mogen doen wat ik doe, samen met het team dat ik heb uitgekozen. Hoewel ik natuurlijk wel verplichtingen heb, zoals het (uit)betalen van loon en de huur, voelt dit als ultieme vrijheid.’

Dromen voor de toekomst
‘Voor de toekomst hoop ik dat het toekomstdenken meer geïncorporeerd wordt in hoe organisaties in elkaar zitten en hoe mensen denken. Dat naast de strategie van vandaag, ook nagedacht wordt over de strategie voor over 5 of 10 jaar; een meer toekomstbewustzijn met een verantwoordelijkheidsgevoel voor de volgende generaties’.

Benieuwd naar het bedrijf van Jeanneke? Neem dan een kijkje op haar website.